هرچند رفع موانع
فیزیکی از محیط سبب مشارکت کامل افراد و به منصه ظهور رسیدن برابری فرصتها در
جامعه میباشد و شهر ایدهآل با پیشبینی تسیهلات ویژه شرایط بهرهگیری از امکانات را
با تامین حرکت و دسترسی روان در سطح شبکه معابر برای تمامی شهروندان از جمله کم
توانان جسمی و حرکتی، فراهم میآورد، اما حل مشکلات کلان شهر تهران در این زمینه با
توجه به سطح گسترده عرصه کالبدی آن که با تنگناهای اجرائی از جنبه های گوناگون
مواجه است، اولویتبندی اجرا، برای مناسبسازی و رفع موانع فیزیکی از شبکه معابر به
لحاظ تعدیل و امکانپذیر نمودن زمان و هزینه های اجرا ضروری مینماید.
حرکت روان در
معابر، دسترسی آسان به بناها و فضاهای داخلی آنها، از جمله امکاناتی است که افراد
کم توان را قادر میسازد تا شخصاً فعالیتهای روزمره خود را انجام داده و مستقلاً در
زندگی اجتماعی شهر سهیم شوند، بنابراین مناسبسازی معابر شهری در سطح شهر بعنوان
شریانهای ارتباطی از جایگاه ویژهای برخوردار بوده و امکان حرکت و ابزار تحقق فرصت
برابر در جامعه برای همگان را فراهم میسازد، همچنانکه بخش قابل توجهی از مصوبه
وزارت مسکن و شهرسازی (ویرایشهای اول ودوم، 1368 و1378 ،(ناظر بر مناسبسازی شبکه
معابر و فضاهای شهری است و سیاستهای حمل ونقل و جابجائی در شهر نیز هدف غائی برنامه
های خود را برتامین دسترسی روان و آسان به انواع کاربریهای شهری علیالخصوص
فعالیتهای عمومی استوار مینمایند که این هدف تنها بکمک وجود شبکهای روان و پیوسته
و حضور سیستم حمل ونقل کارآمد و جوابگوی تمامی شهروندان در شهر میسر خواهد شد.
تمامی مفاهیم فوق دستمایه اصلی مطالعات انجام شده را تشکیل داده و اساس فعالیتهای
طرح مطالعاتی حاضر بشمار میرود. اولین گام برداشته شده در این راستا، شناخت و
برگزیدن کاربریهای مهم از دیدگاه نیازهای فوری، جاری و مبرم زندگی اجتماعی کم
توانان در سطح شهر بود تا زمینه بررسیهای بعدی را در تداوم مطالعات مورد نظر فراهم
آورد
با شناخت نوع
فعالیتها و میزان اهمیت آنها، اطلاعات لازم از قبیل انواع امکانات خدماتی، مکان
استقرار، حوزه شمول خدمات و موارد مشابه جمعآوری و در مرحله بعد با ارزیابیهای
کارشناسانه و استفاده از روشهای علمی تحلیل مسائل شهری 2) بکارگیری
یکی از روشهای ارزیابی چند معیاری تحت عنوان
P.H.A(
ارزش وزنی هریک
از گروه کاربریها نسبت به تامین هدف و در مقایسه با یکدیگر سنجیده و تعیین گردید و
سپس باتوجه به ویژگیهای هر فعالیت، ارزش نهائی آنها در سطح شهر محاسبه شد. (جداول
شماره 2و3 .(با شناخت ارزش فعالیتها و چگونگی استقرارشان در سطح شهر محورهای حرکتی
دارای اهمیت بیشتر و بطریق اولی اولویت بالاتر، برای مناسبسازی و در تداوم آن
شبکهای دارای پیوندهای لازم جهت حرکتمداوم و پیوستهمشخص و پیشنهادگردید
در تداوم
بررسیها، پیشبینی شمای اولیه شبکه حمل ونقل عمومی در سطح شهر که بتواند پاسخگوی
نیازهای کم توانان جسمی و حرکتی باشد نیز میسر شد
نظر به اینکه
تدوین برنامهای اجرائی از جمله اهداف مهم برای انجام مطالعات محسوب میگردید اولویت
معابر شهر تهران در حوزه مدیریت اجرائی (شهرداری و بطور اخص شهرداریهای مناطق)،
تهیه شد
مطالعات مناسب
سازی معابر شهری در مقیاس حرکت پیاده مفهوم یافت و در مقیاس سواره صرفاً شبکه حمل
ونقل عمومی جوابگوی دسترسی کم توانان جسمی و حرکتی را پوشش داده است، لذا در این
راستا رعایت کلیه ضوابط و مقررات ناظر بر پیادهرو، ارتباط سواره و پیاده (پلهای
عبوری، ایجاد گذرگاه عرضی از خیابان) ، استقرار مبلمان شهری و ورودی ساختمانهای
عمومی از مجموعه مقررات مصوب وزارت مسکن و شهرسازی، الزامی تلقی گردیده است، بدین
ترتیب هر محور از مجموعه شهرتهران دارای اولویت شناخته شود باید موارد زیر:
ـ پیاده رو؛
ـ پلهای ارتباطی
سواره و پیاده؛
ـ گذرگاه عرضی از
خیابان (خطوط عابر پیاده و...)؛
ـ تجهیزات و مبلمان
شهری و
ـ ورودیهای
ساختمانهای عمومی؛ در آن مسیر مناسبسازی شود
انتخاب معابر
باتوجه به معیارهای زیر صورت پذیرفت
ـ محدوده معبر
حتی الامکان کلیه کابریهای موجود را پوشش دهد.
ـ امتداد معبر
محدوده تقاطع تا تقاطع دیگر را شامل گردد.
در پی اولویتهای
بدست در شبکه معابر که عمدتاً ناشی از حضور کاربریهای اصلی و موردنیاز کم توانان
در جداره آنها بود، تشخیص تمرکز میزان خدمات در مناطق مختلف شهرداری تهران بدنبال
ارزش گذاریها و تحلیلهای بعمل آمده نیز میسر گردید (جدول شماره 4(که نهایتاً به
شناسائی هسته هائی متشکل از مناطق مختلف منجر شد که حاکی از متمرکز بودن بیشترین
خدمات در بخش میانی شهر است (نقشه شماره 7 .(مقایسه نتایج بدست آمده (جدول شماره 4
و نقشه شماره 7،( اولویتبندی مناطق شهر را نیز
بواسطه برخورداری از امکانات بالاتر برای پاسخگوئی به نیازهای معلولین و کم
توانان، ممکن نمود که پرداختن به امر مناسب سازی در آن مناطق را توجیه میکند. این
مناطق به ترتیب شامل منطقه های 6 ،12 ،11 و 3 شهرداری تهران است که مبانی مطالعات
تکمیل دیگری را با عنوان “ ارزیابی ظرفیت مناطق برای تجهیز و مناسب سازی” تشکیل داد و در مبحث بعد اجمالاً بدان اشاره خواهد شد.
نتایج مطالعات
جهت اقدامات بعدی در مقطع زمانی مربوطه به شهرداریهای مناطق ارسال گردید که زمینه
فعالیت در برخی از آنها را نیز فراهم نمود (بطور مثال شهرداری منطقه 9 ـ مناسبسازی
خیابان شمشیری و...). نکته قابل توجه درباره معابر اولویتبندی شده در هر منطقه آن
است که چنانچه ادامه مسیر به معابر مناطق همجوار متصل گردد، انجام هماهنگیها و مشارکتهای
لازم جهت همسانسازی اقدامات و حل مسائل احتمالی موجود در نقاط اتصال ضروری خواهد
بود.
حاصل دیگر این
مطالعات قادر ساختن شهرداریهای مناطق برای جذب اعتبارات سالانـه موردنیاز در اتکا
بر برنامه زمانبندی قابل تنظیم به کمک اولویتهای اعلام شده است. نتایج بدست آمده
که در قالب نقشه های تهیه شده برای شهر و مناطق شهری ارائه گردید، حاوی راهبردها
اولیه بوده و جهت اجرا، فعال شدن شهرداریهای مناطق برای تنظیم پیشنهادات تفصیلی را
طلب میکند، در راستای تحققق این امر به فرازهائی از پیشنویس جدیدالتدوین، که مواجه
ه اجرائی با مقولـه بهسازی و مناسب سازی معابر پیاده شهرتهران که اخیراً لازم
الاجرا شده (به موازات مناسب سازی ساختمانها) را مطرح مینماید، اشاره می شود که
جهت اتخاذ تصمیمات مقتضی به مدیریتهای ارشد شهرداری تهران، تقدیم گردیده است.
اجرای طرح مناسب
سازی معابر پیاده شهرتهران (سناریوی اولیه ـ پیشنهادی)
بررسی ها و
تبادل نظرهای کارشناسی بعمل آمده برای جامه عمل پوشاندن به طرح بهسازی پیادهروهای
معابر شهرتهران به تدوین پیشنویس حاضر انجامید. بعنوان مقدمه میتوان گفت برداشتن
گامهای پنجگانه زیر قادر است زمینه تحقق طرح فوق را فراهم آورد:
1ـ تعریف موضوع،
اهداف و شرح وظایف طرح؛
2ـ تعریف نهادهای
مامور و مسئول (مدیریتی و کارشناسی)، جهت هدایت، راهبری و اجرای طرح و
وظایف اصلی آنها؛
3ـ تعریف بازوهای
کارشناسی طرح (از ابتدا تا مرحله اجرا) و وظایف اصلی آنها؛
4ـ تعریف کلیات روش
و مکانیزم اجرای طرح؛
5ـ سقف زمانی و اعتبارات
طرح (از مقدمات تا اجرا)؛
چارچوب کلی مفاهیم
مستتر در هر یک از گامهای فوق ذیلاً تشریح و بیان میگردد:
تعریف موضوع،
اهداف و شرح وظایف طرح
نظر به ضرورت و
لزوم ایجاد امکان حرکت ایمن، سهل و مطلوب شهروندان در سطح معابر شهر تهران،
پرداختن به موضوع حاضر از اهمیت برخوردار گردید.
هدف اصلی زیر در
طرح مورد توجه قرار گرفته است:
ـ تسهیل حرکت و
بهینهسازی تردد عابر پیاده در سطح شهر تهران با مناسبسازی پیادهروها؛
نگرش موجود جهت
دستیابی به هدف فوق دیدگاهی اجرائی در اتکاء کامل بر مبانی فنی و تخصصی است (ارائه
راهکارهای اجرائی متکی بر روشهای علمی).
وظایف طرح عمدتاً
در راستای تحقق هدف پیشبینی شده مفهوم و سمت و سو مییابد.
ـ شناسایی اولویتبندی
شده معابر جهت اقدامات مورد نظر؛
ـ شناخت امکانات
و محدودیتهای موجود برای اجرای طرح در تمامی زمینه ها
همانند:
3 امکانات و محدودیتهای
کالبدی و فیزیکی موجود؛
3 مبانی و ضوابط
ملاک عمل برای طرح و امکانات و محدودیتهای اجرائی آنها؛
3 امکانات و محدودیتهای
اجتماعی و فرهنگی؛
3 امکانات محدودیتهای
اعتباری و مالی؛
3 امکانات و محدودیتهای
زمانی مترتب بر اجرای طرح؛
از جمله این وظایفاند.
تعریف نهادهای
مامور و مسئول (مدیریتی و کارشناسی)،جهت هدایت، راهبری و اجرای طرح و وظایف اصلی
آنها
نهادهای مسئول هدایت
و راهبری طرح عمدتاً شامل نهادهای زیر میباشند:
الف ـ ستاد بهسازی
معابر بعنوان نماینده حوزه معاونت فنی و عمرانی شهرداری تهران، عنصر اصلی
نظارت عالی ، هدایت
و راهبری طرح از مرحله مقدماتی تا اجرائی؛
ب ـ شهرداریهای مناطق،
بعنوان نهادهای مسئول مستقیم طرح و متولیان اصلی اجرا و تحقق آن؛
نهاد “الف” ، مسئولیت
در مقیاس کلان مطالعه و اجرای طرح اعم از راهبری، تایید، تصویب و تامین اعتبار را برعهده
میگیرد.
نهاد “ب” مسئول بیواسطه
و بازوی اصلی، انجام بررسیهای لازم و اجرای طرح بوده و موظف است طرح را در چارچوب
فعالیتهای عمده ذیل،
عملیاتی نماید:
ـ انتخاب و فعال
نمودن نیروی کارشناسی انجام طرح؛
ـ ایجاد هماهنگی
فیمابین مجموعه کارشناسی فوقالذکر با مشاورین منتخب مناطق؛
ـ بررسی و تایید
کلیه مراحل اقدامات در دست انجام (مطالعه و اجرا) و متصور برای محقق شدن طرح،
جهت ارسال به نهاد
مسئول راهبری کلان (ستاد بهسازی معابر)، به منظور تصویب نهائی و فراهم آمدن
زمینه اجرای کار؛
ـ به انجام رساندن
طرح در مدت زمان مقرر در قالب اعتبار تعریف شده.
تعریف بازوهای کارشناسی
طرح (از ابتدا تا مرحله اجرا) و وظایف اصلی آنها
بازوهای کارشناسی
این طرح به شرح زیر قابل تعریفاند:
• کارشناسان
منتخب و مرتبط با مناطق که جهت انجام شرح وظایف و خدمات
تعریف شده، مسئول
اقدام میگردند. وظایف این مجموعه کارشناسی که خلاصه آن در
نمودار شماره 1 مشاهده
میگردد شامل موارد ذیل میباشد:
1ـ برداشتهای میدانی
مورد نیاز از محور یا محورهای تعیین شده، به منظور
شناخت و توصیف آن،
برای بهسازی؛
2ـ شناخت ضوابط،
معیارها، مقررات و استانداردهای موجود برای کنترل و آشنائی
با امکانات و محدودیتهای
محور یا محورهای در دستور کار؛
3ـ ارائه ایده های
اولیه بهسازی محور (با تاکید بر مسیرهای حرکت پیاده)؛
4ـ انجام مشورتهای
کارشناسی (مشاور منتخب منطقه و ...)؛
5ـ تنظیم مدارک
(با دیدگاه اجرائی)، جهت بررسیهای نهائی کارشناسی و تایید و
تصویب کارفرما؛
6ـ نظارت بر اجرای
طرح (در چارچوب وظایفی معین، پس از تایید توانائی و
صلاحیت مجموعه کارشناسی
از سوی کارفرما).
لازم به توضیح است
که نظارت پیشنهادی بر اجرای طرح توسط مجموعه کارشناسی
(مطروحه در بند
6 فوق) باید تحت پوشش و با نظارت عالیه مناطق بر اجرا، مفهوم یافته
و محقق گردد.
• مشاور منتخب
منطقه جهت رایزنیهای کارشناسی لازم و هدایت اصولی و فنی کار در
راستای تحقق و اجرای
اهداف، به ویژه هدف اصلی طرح؛
• کارشناسان
نهاد راهبری کلان طرح (ستاد بهسازی معابر، حوزه معاونت فنی و عمرانی
شهرداری تهران)،
به منظور ارائه راهحلهای بهینه و رسمیت بخشیدن به کارهای در دست اقدام.
تعریف کلیات روش
و مکانیزم اجرای طرح
جهت تحقق طرح در
پیش گرفتن روند زیر توصیه میگردد:
1ـ تنظیم
فهرست اولویتبندی شده از معابر نیازمند بهسازی در مناطق، متکی بر مطالعات مربوط به
موضوع مورد نظر، انجام شده توسط سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران در سال 1375
،از جانب ستاد بهسازی معابر و ارسال آن به مناطق جهت بررسی، اعلام نظر و اقدام؛
2ـ
بررسی، مطالعه و اعلام نظر سریع مناطق در مورد فهرست پیشنهادی باتوجه به شناخت
دقیق آنها نسبت به منطقه و تایید یا تغییر محور یا محورهای مورد نظر و انطباق هرچه
بیشتر آنها با نیازهای روز شهروندان و به تبع شهر و منطقه؛
3ـ پس از
این اقدام، محور یا محورهای مورد نظر تثبیت و محمل لازم برای فعال شدن تمامی هسته
های ذیربط و شروع اقدامات در چارچوب معین شده به وجود میآید (نمودار شماره 2 شمای
کلی این روند را ارائه میکند).
اقدامات مورد
نیاز برای تحقق طرح در اتکا بر وظایف معلوم برای مجموعه کارشناسی آغاز و پس از
رایزنیهای کارشناسی لازم با هسته های ذیربط، به تهیه طرح اجرائی خواهد انجامید
(مراجعه شود به نمودار شماره 1 ،(که متعاقب آن مراحل بررسیهای نهائی کارشناسی و
تایید و تصویب نهادهای مسئول مدیریت و راهبری طرح ممکن گردیده، زمینه اجرای آن
ایجاد خواهد شد
سقف زمانی و
اعتبارات طرح (از مقدمات تا اجرا)
برنامه این بخش
از کار باید عملاً به مرور در خلال انجام بخشهای مطالعاتی پیشبینی شده مشخص و
نهائی شده مرجع و مبنای سنجش و اجرای اقدامات مورد نظر قرار گیرد.
#کاشی سنتی