رنگ یکی از وجوه
ویژگیهای مهم هر پدیدهای میتواند باشد که شناخت آن در استفاده بهتر از پدیده کاربرد
بهتر آن مهم میباشد. رنگ حاصل بازتاب فیزیکی نور از سطح اشیاء است که توسط چشم دریافت
میشود تأثیرات گوناگونی را در افراد بوجود میآورد، چنان که رنگهای روشن پررنگ نشاط
آور، سرزنده رو بخش هستند. اما رنگهای تیره کم رنگ، عاری از نشاط سرزندگی قلمداد میشوند
(سعید نیا، 127 1383 .(دنیایی که ما آنرا نظاره میکنیم از دو عنصر مهم تجسم تشکیل شده
است این دو عنصر عبارتند از فرم (شکل) رنگ که هر دو لازم ملزم یکدیگرند هر موجودی که
در دنیا با چشم دیده میشود ابتدا جنبه شکل اندازه آن احساس میشود سپس رنگ آن مورد توجه
قرار میگیرد.
ساخت کاشی مراکشی
تصور جهان بدون رنگ
غیر ممکن است چرا که رنگ پدیدهایست که در همه جا حضور دارد نقش مؤثر بازی میکند ارتباطات
به کمک رنگها صورت میگیرد تمام دریافتهای عینی طریق رنگها حاصل میشود. افزون بر این
رنگها نقش مهمی را در زندگی عاطفی معنوی انسان ایفا میکند (ایتن، 1382 .(بنابراین دارای
نیروی ویژهای در انتقال اخبار بصری است (داندیس، 87 1382 .(
هر طراح یا هنرمند
ملزم است که روانشناسی محیط تأثیر زمان فرهنگ جاری اوضاع اقتصادی روحیه عمومی حتی حوادث
اجتماعی را در انتخاب رنگ رعایت کند مثلاً در کشوری که در حال جنگ است پیامهای رنگی
باید کاملاً با هراس تلاش عمومی منبطق شود (برایدام، 131 1378 .(یکی از مهمترین راه
شناخت رنگها دایره رنگ است که از طریق آن رنگها آشنا میشویم که شامل رنگهای اصلی ثانویه
رنگهای مکمل هستند که بین آنها قرار میگیرند از ترکیب رنگهای موجود ساخته میشوند.
فروش کاشی سنتی
انسان با دیدن هر
رنگ هنگام مواجه شدن با آن عکسالعملهای متفاوتی را نشان میدهد برداشتهای متفاوتی را
از عناصری که رنگ در آنها استفاده شده دارد. گرمی سردی، وزن ادراکی رنگها، دوری نزدیکی
بزرگی کوچکی از ویژگیهایی هستند که با رنگها میتواند تغییر کنند مثلاً رنگهای گرم را
ما نزدیکتر به خود تصور میکنیم گویی که فضا را تنگتر میکند. با استفاده از آثار روانی
است که میتوان مشخصات ادراکی فضا را تغییر داد برای نمونه اگر در یک فضای باریک طولانی
دیوار مقابل را به رنگ نارنجی دیوار طرفین را به رنگ آبی در آوریم فضا کوتاهتر عریضتر
به نظر میرسد (گروتر، 249 1383 .(پس ویژگیها خصوصیات رنگها تأثیر بسزایی در ادراک فض
میگذارند.
جدول شماره یک
کاراکترهای رنگهای
سرد گرم
گرم خورشید، کدر،
محرک، وافر، فراوان، زمین، نزدیک، سنگین، خشک
سرد سایه، شفاف،مسکن،
نادر، هوایی، دور، سبک، نمناک
منبع : سیدصدر،
143 1380 (
چشم انسان رنگها
را بر اساس سه خصوصیت از یکدیگر متمایز میکند:
الف) به واسطه رنگین
بودن خود رنگها: تمایز رنگ زرد، قرمز، سبز
) به واسطه میزان
تیرگی روشنی مثل قرمز از صورتی
) به واسطه میزان
خلوص رنگها مثل تمایز رنگ آبی در حالت خالص خود با
آبیهایی که از ترکیب
آبی رنگهای دیگر ساخته میشود (حسینی راد، 22 1382 (
هماهنگی در بین رنگها
از مباحثی است که بر روی ارتباطات رنگها کنار هم قرارگرفتن آنها مورد بررسی قرار میگیرد.
در نتیجه وجود هماهنگی یا ناهماهنگی به سادگی به معیار خوش آمدن خوش نیامدن یا جذاب
بودن نبودن بر میگردد. رنگ مکمل هم که پس تصویر قرار دارد یکی دیگر از مفاهیم مهم رنگهاست
اینکه رنگ به دنبال ایجاد تعادل میگردد رنگ مکمل را درست میکند (بر گرفته از ایتن،
24 1382 (یا به عبارت دیگر هر دو رنگ مقابل هم قطر در چرخه رنگ، دو رنگ مکمل است. تقریباً
تمامی مکملها با یکدیگر همنشین شود برای ایجاد فضاهای نشاط آور جذاب بسیار مناسب است
(برایدام، 18 1378 .(کنتراست دو رنگ نیز وقتی مطرح میشود که تفاوت آشکاری در مقایسه
بین مود در آن دو مشاهده شود (ایتن، 1382،52 .(کنتراست به معنای تضاد، تباین، کشمش
میان عناصر کیفیت بصری است (حسینیراد، 84 1381 (که در انتقال مفاهیم پیامها بسیار مؤثرتر
است.
علاوه بر موارد گفته
شده میتوان گفت رنگها ادراک تأثیرات روانی متفاوتی دارند که تابع عوامل زیر است:
الف) امکان به کارگیری
رنگ.
) فرهنگها یا به
عبارت دیگر واحدهای قیاس ذهنی که هر جا به گونهای اعتبار دارد.
) عوامل اجتماعی
– روانی که
بر بیننده اثر میگذارد (برگرفته از گروتر، 248 1383 .(
) خصوصیات سطح منعکس
کننده.
) توانایی فرد برای
ادراک رنگها (جنسیت، سن وسال سلامتی روحی) (برگرفته از
سینیون، 15 1381
(همچنین رنگها دارای روانشناسی اص خود هستند مثلاً قرمز،
داغترین مهاجمترین
رنگ است فشار خون را افزایش میدهد سیستم عصبی را برای تهاجم تحریک میکند (برایدام،
20 1378 (رنگهای مکمل نیز در کنار یکدیگر فضاهای مناسب نشاط آوری را رقم میزنند.
رنگها برای سنین
مختلف معانی مختلفی ارد 16 تا 35 سالگی رنگها در بهترین دقیقترین وضع خود درک میشوند
کودکان سالخوردگان مهارت کمتری در تفکیک تشخیص رنگها دارند(مرتضایی، 29 1381 (پس رنگها
حتی در سنین مختلف نیز به صورتهای مختلف درک میشوند.
درک رنگ بستگی مستقیم
به وضع نور دارد ساختمان تاج محل در آگرا (هند) از سنگ مرمر سفید ساخته شده است اما
رنگ ادراکی آن مرتباً تغییر میکند. هنگام طلوع آفتاب رنگ آن به سرخی میزند. به هنگام
ظهر سفید دیده میشود بعدازظهر آن زرد است عصر کبود سرانجام در نور ماه سفید خاکستری
میشود (گروتر، 489 1383 (علاوه بر تأثیراتی که نور در ساعات مختلف روز با کیفیات متفاوت
خود روی رنگها میگذارد میتوان از خاصیت ترکیب نور با رنگ استفاده کرد. ما میتوانیم
مثالهایی از تفاوت حال هوای شهرهای آفتابی با شهرهای ابری مهآلود به خاطر آوریم (شهر
مه آلود مرده به نظ میرسند) ( سینیون، 15 1381 .(رنگها برای تشخیص اوقات مختلف، وقایع
مراسم حتی ساعات مختلف روز نیز کمک بزرگی به شمار میآیند که تأثیر تغییر نور در ساعات
مختلف روز در آب هواهای متفاوت در کیفیت رنگها دلیل بر این مدعاست (برگرفته از ینیون،
16 1381 (نگها فرمهای موجود در عناصر نیز با یکدیگر مرتبطند فرم رنگ مفهوم بیان یکدیگر
را تقویت میکنند سه شکل اصلی مربع مثلث، دایره با سه رنگ اصلی قرمز، زرد آبی، نشان
داده میشود (ایتن، 192 1367 (که با توجه به خصوصیات فرم رنگ اینگونه بیان میشود.
برای مثال نیمکتها
در اقلیمهایی که دارای حداکثر تابش در روز هستند دارای هوای گرم هستند شاید بهتر باشد
به رنگی انتخاب شوند که نه آنقدر روشن باشد که باعث انعکاس نور شده گرم به نظر برسد
نه آنقدر تیره باشد که انسان از دور هنگامی که آن را میبیند احساس گرما به او دست بدهد
روی آن ننشیند. بهتر است از رنگی میانه استفاده شود یا اینکه با ارائه خطوط یا کنار
هم قرار دادن رنگهای متضاد دارای کنتراست از شدت درخشندگی یا گرمای رنگ آن کاست.
در کنار رنگ عناصر،
خود فضا نیز قابلیتهای بالایی برای ترکیبها رنگی دارد. تشخیص یک رنگ در محیط به عواملی
از جمله زمان دید، رنگ زمینه، رنگها ثابت منابع نور طبیعی مصنوعی بستگی دارد همچنین
برای چیدمانهای جسورانه پویا محیطهای روشن بهترین هستند رنگهای اصلی غنی در چنین فضاهای
درخشانی بیشتر رایجاند برای محلهایی که کارایی فیزیکی فکری در آنجا انجام میشود. رنگهای
عمیق ملایم انتخابهای بهینه هستند (مرتضایی، 29 28 1381 (بنابراین رنگها با توجه به
موقعیت خود در بین رنگها، دارای مفاهیمی هستند که اگر ترکیب رنگها در محیط به خوبی
صورت گرفته باشد میتواند آن مفاهیم را به مخاطبان القاء نماید از نظر روانی نیز تأثیر
دلخواه را بگذارد.
تولید کاشی چهره