مقدمه : برای درک بخشی از شرایط یک معلول در جامعه کنونی کافیست سعی کنیم در مدت یکساعت در حالیکه بروی صندلی چرخ دار نشسته ایم به انجام همان کارهای عادی و همیشگی خود بپردازیم . در این حالت دیگرتردد راحت در فضاها ، بالا وپایین رفتن از پله ها ویا برداشتن وسیله ای از درون قفسه کاری ساده به حساب نمی آید. علیرغم آنکه از آغاز خلقت انسان ، بیماری همیشه همــراه او بوده و در مواردی همین بیماری برای او نقص ها و محـدودیت هایی را به همـراه آورده است ، اما کمتر تلاشی از مواجه منطقی انسان با این محدودیت ها و ارائه راهکار جهت تعدیل آنها به چشــم می آید . باید پذیرفت که این افراد نه بدلیل معلولیت خود بلکه بدلیل ناتوانی وضعف محیط انسانی و فضای زیستی اطراف خویش از بسیاری از فعالیت های فردی واجتماعی محروم گردیــده اند . در بررسی این نارسایی دورکن اساسی یعنی معلول وجامعه را می توان شاهد بود که هریک سهمی در بوجود آوردن این نارسایی دارند . بی شک تعامل منطقی بین این ارکان و ارائه راه حل ها ، ضوابـط و روشهای قابل اجرا، نقش بسزایی در تعدیل این موضوع خواهد داشت
کاشی نوشته مذهبی
معلول جامعه :
طبق آمار منتشره از سوی سازمان بهداشت جهانی حدود پنج درصد از جمعیت کره زمین را افرادی تشکیل می دهند که هریک به نوعی دچار معلولیت می باشند که البته باید متذکر شد که این رقـم متوسط در صد معلولیت را نشان می دهد و اگر درصد ها برای کشورهای توسعه یافته و در حــال توسعه بطور مجزا مشخص شود می توان تفاوتهایی را بین آنها شاهد بود .بر این اساس لازم اســت معلولیت بعنوان حقیقتی انکار ناپذیر از سوی جامعه پذیرفته شود. در واقع غیر عادی بودن ساختار عملکردی اندام ، جلوه خارجی بدن و یا هرنـوع نابهنجاری در زمینه های جسمانی و روانی می تواند منجر به معلولیت در انسان گردد و پیامد این امــر ضعف یا ناتوانی فرد از انجام برخی فعالیت های فردی یا اجتماعی خواهد بود. در کشور ما جنگ تحمیلی هشت ساله موجب افزایش این رونــد گردیده وبخش قابل توجهی از افراد که عموما از جوانان متعهد ومومن این مملکت به شمار آمده و از سرمایه های اساسی کشور قلمداد می گردند ، دچار چنین محدودیــت هایی گردیده اند. بایــد پذیرفت که این افراد به غیر از ناتوانی ذکر شده هیچ تفاوت دیگری با سایر افراد جامعه نداشته و چه بسا در عرصه ها و زمینه های متعدد دیگری از سایر افراد جامعه تواناتر باشند که نمونه های زیادی از این دست قابل ملاحظه می باشـد. به همین دلیل معلول نیز دقیقا بعنوان بخشی از بدنه پویــا وفعال جامعه قلمداد گردیده و بسیار کوتاه اندیشانه است که بدلیل معلولیــت توانمندی و خلاقیـت ایشان به نحو مطلوبی در جامعه مورد توجه قرار نگیرد. اما اکنون این سوال اساسی مطرح می گردد که آیا اساسا زمینه وبستر لازم جهت ایفای نقش موثر معلولان در جامعه فراهم گردیده است؟
آیا جامــعه امکان بازگردانیدن تواناییها و قابلیت های محدود شده فرد معلول ضمن رعایت شأن ومنزلت او همانند هر فرد دیگر جامعه را داشته است؟ عمده ترین اقدامات انجام شده را بایــد در فعالیت های مجموعه هایی دانست که با تمرکز بر اقدامات درمانی و پزشــکی سعی بر احیــا توانایی های معلول دارند. جلوگیری از پیشرفت معلولیت ، توانبخشی به اندام ناتوان ، ترمیـــم بافت های نارسا و اقداماتی از این قبیل اگر چه در اولویت اول بوده و در جای خویش امــــری مستحسن و ستوده به شمار می آید . اما در کنار آن نباید از این نکته غافل شد که معلول باید چـه از سوی خود و چه از سوی جامعه بعنوان فردی مستقل ومتکی بر توانایی های خود بحساب آید وتا زمانی که این نگرش بعد عملی بخود نگیرد ، شاید بتوانیم محدودیت های جسمی او را تعدیل کنیم اما نخواهیم توانست نقش فردی واجتماعی وی را بازگردانیم و همین مساله سرآغاز کناره گیــری و انزوای معلول از جامعه می گرددو همانطور که می دانیم انزوای یک فرد اعم از معلول یا غیر معلول را باید مقدمه بر فراموشی او دانست، موضوعی که ابعاد فردی واجتماعی آن بسیار ناخوشایند خواهد بود . با توجه به این موضوع لازم است که جهت یکسان سازی فرصت ها و بسترهای اجتماعی جهت معلولان هم فرد معلول خود را با محیط انسانی و پیرامونی سازگار نماید و هم جامعه زمینــه های تعامل مطلوب و سازگاری منطقی با ایشان را داشته باشد. از این دیدگاه باید سـعی نمود در رویکرد به مسایل مربوط با این حوزه علاوه بر توجه به مراحـــل درمانی و پزشکی سعی شود استقلال این افراد و زمینه های مطلوب فعالیت فردی واجتماعی و سازگار کردن محیط پیرامون با شرایط ایشان فراهم آید .
گذشته از محیط اجتماعی وروابط انسانی که در پیــرامون یک معلول جریان داشته و البته تاثیــر بسزایی بر بازیابی استقلال وی دارد ، محیط شهری و فضای زندگــی نیز اهمیــت بسیاری در این ارتباط دارد و لازم است در طراحی فضاهای مسکونی ، ساختمانهای اداری، بانکها ، معابر و فضاهـای شهری برای سهولت بخشیدن به فعالیت های روزمره معلولین، تمهیدات ویژه ای اندیشیده شود تا این افراد قادر باشند بدون نیاز به کمک دیگران و به تنهایی فعالیت های معمول خود را به انجـــام برسانند. نامناسب بودن فضاهای شهری و عدم انطباق آن با شرایط خاص این افــراد علاوه بر آنکه منجر به انزوای ایشان می گردد، در بلند مدت تاثیر منفی بسیار زیادی بر جامعه وارد می آورد زیرا که در نهایت جامعه از نیرو و استعداد بالقوه ایشان بی بهره خواهد ماند. لذا باید پذیرفت که مناسب سازی فضای معماری وشهرسازی با نیازهای معلولین ،گامی موثر در بازگردانیدن استقلال معلولیــن ورویکرد پویا وفعال ایشان به زندگی و جامعه بشمار می آید.معلولین بدلیل محدودیت های موجود ، معمولا نقایص موجود در طراحی معماری ساختمانها و نیز فضــاهای شهری را، به حســاب خود گذاشته و همین امر منجر به تشدید مشکلات این قشر می گردد. حال آنکه ریشه اصلی این مشکل در طراحی نامناسب و نقایص فضای شهری است که می توان بر اساس اصول و روشهای منطقـی ، روش طراحی معماری را بصــورتی تنظیم کرد کـه با بــه حداقل رساندن نقایص ابنیه و فضاهـــا، سازگاری مطلوبی بین معلولین و فضا همانند سایر افــراد برقرارگردد. در این راستا در دو بعـــد می توان اقدام نمود : اول بهسازی ومناسب سازی فضاهای موجود بعنوان یک طرح کوتاه مدت و دوم رعایت الـزامی ضوابط ویژه معلولین بعنوان یک طرح بلند مدت در ساختمانها و فضاهایی که در آینده ساخته می شوند . اگر چه بیش از دوسال از تصویب قانون جامع حمایت از حقوق معلولین در کشور ما می گذرد و بر اساس این قانون کلیه وزارتخانه ها ، سازمانها و موسسات و شرکـــت های دولتی وعمومی وانقلابی مسئول اجرای بخش های مختلف این قانون گردیده اند اما فراهم نشــدن بسترهای لازم جهت اجرای این قانون در جامعه باعث گردیده که معلولان بعنوان افراد ذیــنفع این قانون همچنان با مشکلات موجود روبرو باشند . شایان توجه است که یک قانون زمانی می توانــد واجد فایده باشد که به مرحله اجرا درآید، در غیر این صورت نباید انتظار داشت که بتواند کمــک چندانی به حل مسایل و مشکلات موجود بنماید. با همین نگرش این نوشتار با پرهیز از کلی گویی سعی بر آن دارد تا با رائه راه حل های عملی و دارای قابلیت های اجرایی سازگاری مطلوبی میان فضای شهر و خانه با فعالیت ها و عملکرد معلولین برقرار سازد .
کاشی محراب