به گزارش خبرگزاری تسنیم از بروجرد، آوای خوش اذان که از ماذنه های بلندش شهر را فرامی‌گیرد، ناخودآگاه دل را به میهمانی صحن عتیقش می‌کشاند؛ قدم به قدم بازار را طی می‌کنم تا در آن‌سوی بازار دل به آستانش سپرده و آرام‌آرام پله‌های قدیمی که مرا به درب اصلی آن واقع در بازار جعفری می‌رساند یکی پس از دیگری گذرانده و چشم در شبکه‌های آجری حجره ابتدایی تاریکی که سوسوی باریکه‌های الماس گونه خورشید که از انعکاس تلألؤ نور بر حوض نیلگون وسط حیاط ساخته است، دوخته و وارد حیاط اصلی می‌شوم.

روبروی ایوان جنوبی در ایوان شمالی که ایستاده‌ای گویی همهمه و ولوله مردمانی که سال‌های سال در این مسجد نماز گزارده‌اند از بیخ گوشت همچون صاعقه‌ای می‌گذرد.

چشم که به حیاط وسیعش که در وسط آن حوض بزرگ نیلگونی با درختانی کهن‌سال که هر یک خاطراتی در دل پنهان کرده‌اند، می‌دوزی عظمتش تو را فرامی‌گیرد شاید امروز دیگر کمتر کسی خاطره نمازهای عیدانه و جمعه‌ای که در این حیاط بزرگ زیر سقف نیل گونه آسمان برگزارشده است را در خاطر نداشته باشد.

مسجد امام؛ بزرگ‌ترین مسجد تاریخی غرب کشور

پیش‌تر که می‌روی ایوان‌های شرقی و غربی را می‌بینی که اینک هر یک در تسلط درب‌های آهنینی برای حفاظت از سرما پوشیده شده‌اند و تو را به گذشته‌ای دور می‌برد آن هنگام که این مسجد تنها مسجد نبود که مسجد مدرسه‌ای بود برای فراگیری علوم دینی، در حجره‌های وسیع این مسجد طلابی از علوم دینی را به خاطر می‌آوری که گرداگرد استاد خود حلقه بسته و گوش جان به آموزش‌های او سپرده‌اند.

درب‌های شرقی و غربی در دالان‌های تنگ و تاریک با سقفی گنبدی منقش به نقوش اسلیمی اسلامی نظرت را به خود جلب کرده سربلند می‌کنی تا از تلالو نوری که از تابش آفتاب ظهر در حیاط، این دالان‌های تاریک را روشن کرده است بتوانی این نقوش زیبای جذاب را در دالان‌های تاریک با چشم خود مشاهده کنی.

پیش که می‌روی دربی چوبی با نقوشی زیبا با کوبه‌هایی از جنس فولاد تو را به کوچه پس‌کوچه‌های قدیمی در قصه‌های کهن ایرانی می‌برد کوبه درب را در دستت حلقه می‌کنی و درب مسجد را به نشانه اذن دخول چند باری می‌کوبی.

احداث مسجد در وسط بازار

می‌گویم راستی حکمت قرار گرفتن این مسجد آن هم درست در وسط بازار بزرگ واصلی شهرستان بروجرد چیست؟

کنجکاو می‌شوم تا علتش را از پیرمردی که اینک سال‌ها است حجره‌ای قدیمی در کنار این مسجد دارد جویا شوم. پیش می‌روم با لبخندی زیبا پذیرایم می‌شود روی چهارپایه‌ای می‌نشینم و چشم در چشمانش منتظر دریافت پاسخ از او می‌شوم.

حاج علی زمانی است؛ می‌گوید: درگذشته مساجد ملجأ و پناهگاه مردم در اتفاقات مختلف بوده است احداث مساجد در وسط بازار در کشور امری عادی است و اینکه بسیاری از مساجد کهن ایرانی در وسط بازار احداث می‌شوند حکایت از اهمیت ادای فرایض واجب و اهمیت اطلاع‌رسانی به مردم از طریق این مساجد داشته است چراکه بازار محل تردد و عبور و مرور اکثر مردم بوده است و اگر می‌خواستند اطلاع‌رسانی درزمینه? های مختلف به مردم داشته باشند از این طریق اقدام می‌کردند.

به ایوان جنوبی یا همان ایوان قبله می‌رسم ایوانی با وسعتی عظیم و چشم‌نواز که عظمت وسعت آن نگاه هر بیننده‌ای را خیره و حیران می‌سازد.

دو ایوان در کناره‌های این ایوان اصلی با کاشی‌کاری‌های فیروزه‌ای زیبا ومنحصربه فرد و چند گنبد کوچک همه آن چیزی است که در نگاه اول حجم چشمانت را در برمی‌گیرد.

نظم بی‌نظیر در معماری

مسجدی چهار ایوانی که باوجوداینکه زمین آن بر اساس تصاویر هوایی کاملاً غیرمنظم است، بنای آن با معماری منحصربه‌فرد کاملاً منظم و قرینه احداث‌شده است.

ابعاد و اندازه‌های طلایی گواه از نظم بی‌نظیری است که در معماری آن بکار گرفته‌شده است.

ایوان‌های شمال و جنوب کاملاً با یکدیگر قرینه شده است؛ گنبد خانه‌ای که به عنوان یکی از قسمت‌های شاخص بنا دربرگیرنده گنبدی رفیع و زیبا است.

مسجد علاوه برداشتن فضایی برای عبادت و تدریس علوم دینی ملحقاتی دیگری نیز دارد همانند فضاهای تجاری که بخشی از آن متعلق به این مسجد است و این نشان‌دهنده اهمیت کسب‌وکار حلال در کنار عبادت در دین مبین اسلام است.

محل تدریس آیت‌الله بروجردی مرجع شیعیان جهان

تزئینات زیبا و چشم‌نواز کاشی‌کاری‌های مسجد در پیکره و جای‌جای مسجد به‌وفور دیده می‌شود که خود گستره‌ای خلاقانه به این بنا بخشیده است.

علاوه بر تزئینات چشم‌نواز کاشی‌های فیروزه‌ای، مسجد دارای تزئینات ویژه‌ای با گچ در دیوارهای بلند و لبه‌های طاق‌ها است که زیبایی آن را دوچندان کرده است همچنین تزئینات آجرکاری دیوارهای درونی و بیرونی این بنای تاریخی عظمتی درخور به آن بخشیده است

مسجد امام بروجرد به عنوان بزرگ‌ترین مسجد تاریخی غرب کشور یکی از حوزه‌های علمیه قدیمی نیز است که در اطراف صحن، حجره‌هایی برای طلاب علوم دینی ساخته‌شده است

در مسجد امام بروجرد علما و بزرگان زیادی مشغول تدریس بوده‌اند که آیت‌الله العظمی بروجردی مرجع بزرگ جهان اسلام از بارزترین این علما بوده است.

فرسایش دامن مسجد امام را گرفته است

اما بناهای تاریخی همواره به مرمت و بازسازی نیاز دارند و در حالی مرمت این بنای تاریخی بروجرد روند کندی را در پیش‌گرفته است که این موضوع علاوه بر نگرانی مردم، صدای مسئولان را بلند کرده است تا امام جمعه بروجرد خواستار جدیت مسئولان برای حفظ این بنای ارزنده معماری اسلامی شود.

روند تخریب این اثر برجسته نگرانی‌های زیادی را در بین مردم و علاقه‌مندان به معماری اصیل ایرانی - اسلامی به وجود آورده به ویژه پس از زلزله سال 85 این بنا آسیب جدید دید و نیاز به مرمت آن بیش از گذشته مطرح شد تا امام جمعه بروجرد در واکنش به این موضوع بگوید که آثار تاریخی بروجرد جزو مواریث فرهنگی این شهرستان به شمار می‌روند که باید از آن‌ها محافظت شود.

حجت‌الاسلام حسن ترابی امام جمعه بروجرد در گفت‌وگو با تسنیم در رابطه به وضعیت نامناسب مسجد امام بروجرد اظهار داشت: در حال حاضر این اثر تاریخی دچار آسیب جدی شده و نیازمند مرمت و بازسازی است.

وی تصریح کرد: مسجد امام خمینی (ره) بروجرد با بیش از 230 سال قدمت دومین مسجد تاریخی شهرستان است که بخش‌هایی از آن نیازمند تعمیر و نوسازی است حال‌آنکه اعتبارات اختصاص‌یافته جوابگوی حجم کار نیست.

توزیع نامناسب اعتبارات ویژه مرمت و بازسازی

امام جمعه بروجرد با تأکید بر حفظ آثار ماندگار تاریخی عنوان کرد: امروز توجه به حفظ این آثار به عنوان بناهایی با معماری زیبای ایرانی- اسلامی یکی از ضرورت‌های فراموش‌شده یا کمتر توجه شده در این بخش است.

ترابی تصریح کرد: این آثار در زمان‌های گذشته بدون هیچ امکاناتی ساخته‌شده‌اند اما مشاهده می‌شود متأسفانه امروز با این همه امکانات نمی‌توانیم نه مانند آن‌ها بسازیم و نه از آن‌ها به نحو احسن حفاظت کنیم.

وی بابیان اینکه باید بررسی شود که برای مرمت آثار تاریخی روند توزیع اعتبارات در استان به چه صورت انجام می‌گیرد، خاطرنشان کرد: سهم شهرستان بروجرد با دارا بودن تعداد زیادی بنای تاریخی و فرهنگی از محل این اعتبارات تخصیص داده شود.

حجت الله یارمحمدی رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری بروجرد در گفت‌وگو با تسنیم گفت: مسجد امام خمینی بروجرد یکی از پروژه‌های ملی است که مرمت ان دارای ردیف بودجه مشخص از محل اعتبارات ملی است.

مسجد امام؛ بنایی متعلق به قرن سوم هجری

وی با اشاره به اینکه این بنا ازجمله آثار ارزنده معماری دوره اسلامی در لرستان و غرب کشور محسوب می‌شود، اظهار داشت: مسجد امام (سلطانی سابق) یکی از ارزشمندترین و ممتازترین بناهای بروجرد به شمار می‌رود که بزرگ‌ترین مسجد تاریخی غرب کشور است که صحن این بنا دارای طول و عرض 47×61 مترمربع است و در وسط آن حوض بزرگی قرار دارد.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری بروجرد افزود: مسجد دارای سه درگاه است؛ درگاه شمالی آن به طرف خیابان جعفری باز می‌شود و دارای طاق و مقرنس‌های بسیار زیباست که با کاشی خشت هفت رنگ به سبک دوره قاجاری تزئین و در میان آن نام فتحعلی شاه قاجار نقش بسته است.

یارمحمدی عنوان کرد: به دلیل همین کتیبه برخی به‌اشتباه تصورمی کنند که این بنا در دوران قاجاریه احداث‌شده اما این بنا در اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم هجری قمری احداث و در دوران قاجاریه مرمت و بازسازی شد و ملحقاتی به آن افزوده شد.

آسیب وارد شدن به بزرگ‌ترین مسجد تاریخی غرب کشور

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری بروجرد تصریح کرد: طرح و نقشه این بنا از مسجد امام تهران الگوبرداری شده و راه ورودی غربی آن به سمت بازار دواتگران باز می‌شود و به خیابان صفا نیز راه دارد. شبستان جنوبی زیر گنبد اصلی قرار دارد. بلندای طاق آن 17.5 متر است و حاشیه آن با کاشی‌های سیاه و قهوه‌ای تزیین‌شده و محراب این شبستان نیز گچ‌بری شده است.

یارمحمدی با اشاره به اینکه این بنا مربوط به دوره قاجاریه است که با شماره 394 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، گفت: در دوره‌های مختلف تاریخی بازسازی‌های بسیاری از این مسجد انجام‌شده است اما در سه دهه اخیر این بنای تاریخی مرمت کمتری روی آن انجام شد که این روند آسیب‌های جدی به آن وارد آورد اما در سال‌های اخیر بیش از گذشته به مرمت آن پرداخته شد و بخش‌هایی از بام و گنبد ان اصلاح و بازسازی‌شده است.

وی با اشاره به حجم وسیع مرمت‌های انجام‌شده روی این اثر تاریخی افزود: مرمت و بازسازی ایوان قبله، مرمت و بازسازی کاشی‌کاری و گچ کاری‌های مسجد و بخش‌های فروریخته و طاق‌های حیاط ازجمله اقدامات مهم انجام‌شده در سال‌های اخیر است.

بازسازی مسجد امام بروجرد نیازمند تخصیص اعتبارات ملی

بهرام بیرانوند نماینده مردم بروجرد و اشترینان در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با تسنیم با تأکید بر حفظ آثار تاریخی این شهرستان، اظهار داشت: به نظر می‌رسد همواره اعتبارات عمرانی که برای مرمت و بازسازی این بناها تخصیص داده می‌شود، به دلیل ناکافی بودن دردی از زخم‌های کهنه این‌گونه بناها را دوا نمی‌کند.

بیرانوند با اشاره به اینکه مسجد امام بروجرد به عنوان مسجدی بی‌همتا در غرب کشور محسوب می‌شود، افزود: این مسجد از ارزشمندترین مساجدی است که در ایران ساخته‌شده و نیز ارزنده‌ترین بنای معماری اسلامی در بروجرد و لرستان محسوب می‌شود.

وی با اشاره به پیگیری برای تخصیص مبالغ بیشتر به این بنا از محل اعتبارات ملی به منظور مرمت و بازسازی آن، عنوان کرد: اعتبارات این بنا به صورت سالیانه برای آن تخصیص می‌یابد و این میزان اعتبارات نمی‌تواند جوابگوی حجم بالای هزینه‌های مرمتی آن باشد.

کاشی سنتی رنجبران

تولید کننده کتشی های سنتی ، گنبد ، محراب مساجد ، کاشی اسپانیایی