مهندس شعله نوذری –کارشناس ارشد مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن

دگرگونیهای وابسته به سن بتدریج اتفاق می افتد. برای بسیاری از سالمندان محدودیتهای حسـی موجـب کـاهش برقـراری ارتباط و حضور در محیط می گردد. چنانچه سالمند امکان پاسخگویی به میزان طبیعی از محرکهای حسی نداشته باشـد، نیـاز به میزان بالاتری از محرکها دارد.

پژوهش پیرامون اختلالات حسی نشان می دهد که اغلب دشواریها با تطابق بینایی مرتبط هستند و شامل بروز افت کلـی در قابلیت ادراک محرکها می شوند. تأثیرات محدودیتهای حسی شامل : از دست دادن قابلیت تمرکز داشـتن، گـم کـردن جهـت، دیدن یا شنیدن وقایع غیر واقعی و سراب و بروز توهم می شود . در نتیجه این اختلالات وابستگی و اتکای سالمندان به محـیط بیشتر میشود. در راستای برآورده ساختن نیازهای افراد با اختلالات حسی، ابتدا لازم است دگرگونیهای حسـی منـتج از سـالمندی بررسـی وسپس رهنمودهای لازم جهت مناسب سازی محیط فیزیکی ارائه گردد.

تطابق بینایی

ضعف قوای بینایی در سالمندان شامل دید غیر واضح، کمبود دید پیرامونی، کناری یا دید مرکزی، عـدم توانـایی در رؤیـت و تبادل نگاه چهره به چهره با دیگران و ... است. باپیر شدن فرد دگرگونیهایی در بافت چشم رخ می دهـد کـه بینـایی را تحـت تأثیر قرار می دهد. عدسی چشم کلفت تر شده و قسمتی از شکل پذیری و توانایی تطبیق خود را از دست می دهد

این دگرگونیها سبب پراکندگی نور و تار شدن تصویر ایجاد شده روی پرده شبکیه چشم می شود و توانایی فرد سالمند را در واضح دیدن اشیاء کاهش داده و حساسیت چشم را در برابر خیرگی افزایش مـی دهـد . بـرای سـالمندان بـا اینگونـه مشـکلات بینایی، محیط باید بافت منظم تر و قابل پیشبینی تری داشته و از نظر بصری غنی تر باشد . برای سالمندان، بازیابی دید هنگام حرکت از ناحیه ای روشن به ناحیه ای تاریک، با تأخیر همراه است. حرکت به درون فضایی بسیار روشن نیز می تواند دشـواری ایجاد کند. بکار بردن تمهیداتی که از ایجاد خیرگی چشم سالمندان در فضاهای داخلی و خـارجی جلـوگیری کنـد، از اهمیـت زیادی برخوردار است.

عدسیهای چشم سالمندان رنگ زرد به خود می گیرند و در نتیجه کیفیت نو ر وارده به مردمک را دگرگون مـی سـازند. ایـن زرد شدن تدریجی، ادراک برخی رنگها بویژه سبز ، آبی و صورتی را مختل می کند . سایه های تاریک از رنگهای سفید دریـایی، قهوه ای و مشکی احتمالاً به جز تحت تابش شدید نور ، قابل تشخیص نیستند. بعلاوه تفاوتهای بین پرتوهـای کمرنـگ از آبـی، بژ، زرد و قهوه ای نیز اغلب اوقات غیر قابل کشف می شوند . حتی در بهترین شرایط نوری و نبود خیرگی چشم ، چنانچه تضـاد رنگهای زمینه ناکافی باشد، سالمندان در تشخیص اشیاء با مشکل مواجه خواهند بود.

بر اثر کاهش ترشحات داخلی چشم در سالمندان، قرنیه کدر شده و ت شخیص رنگها و حروف ریز دشوار می گـردد. از ایـن رو تابلوها و علائم راهنمای فضاهای باز بایستی با حروف درشت نوشته شود . استفاده از رنگهای روشن در علائـم بصـری در جهـت ادراک بهتر محیط پیشنهاد می گردد.

ادراک عمق

ادراک عمق به درجه روشنی و تضاد رنگها بستگی دارد و د ر نتیجه هر فرآیند منتج از پیری که بر میزان نور وارده به شبکیه مؤثر باشد، بر ادراک عمق نیز تأثیر گذار است. در واقع اختلال در دیدن و درک فاصله برای سالمندان، از مشکل شـفافیت دیـد معمول تر است. ظاهراً سالمندان به حفظ ادراک یا برداشت اولیه خود از عمق و فاصله گرایش دارند و در سازماندهی دوباره این دراک، مقاومت می کنند یا عدم توانایی نشان می دهند. آنان همچنین به نشـان دادن انعطـاف کمتـری در داوریهـا و عملکـرد ضعیف تری در پردازش داده های حاصل از طرحهای پیچیده از نظر بصری، گرایش دارند. رنگهای متضاد می تواننـد در تعـدیل مشکلات مربوط به ادراک عمق یاری رسانند

قابلیت ادراک

قابلیت ادراک نشان می دهد که اطلاعات محیطی با چه وضوحی بیان شده و به فرد انعکاس می یابد و وابسـته بـه آن اسـت که فرد چه قابلیتهایی برای دریافت اطلاعات و پردازش آنها دارد. با کاهش قابلیتهای حسی در سالمندان، این اطلاعـات ممکـن است به صورت مبهم یا به گونه ای نادرست برداشت شود . قابلیت ادراک با کاستن از ابهامـات عمـومی، پـیش بینـی شـرایط و جهت یابی فیزیکی در محیط را بهبود می بخشد. سالمندان هشیار نیز از ابهامات، تحریکات شدید عصبی و از محیط هـایی کـه دارای اجزای غیر قابل ادراک هستند، مانند خیابانهای شهر و یا راهروهای درون یک ساختمان تجربه های تلخی دارند

 #کاشی سنتی