متولی بحث آینده پژوهی

• نقش دولت در شکل گرفتن و بهرهوری مراکز آینده پژوهی چه میتواند باشد؟

• آیا بخش خصوصی میتواند برای خدمت رسانی به مراکز دولتی، فعالیتهای آینده پژوهانه انجام دهد؟

حدود 70 سال پیش، یکی از صاحبنظران در حوزهی آینده پژوهی در انگلستان خطاب به دولتمردان کشور خود نوشت: "چه خوب بود بجای این همه وزارتخانه و دستگاه اجرایی، یک وزارت آینده  داشتیم، که از یک سو مسئول پایش تغییرات جهانی، بهویژه در حوزه های علم و فناوری بود و از سوی دیگر، درباره آینده  های ممکن، مرجح و مطلوب کشور خبر میداد و پلی بین امروز و فردا بود که تحلیلهای سازندهای برای آینده  کشور ارائه میداد. اداره کشور نیازمند تصمیمهای بزرگ است و ما اغلب این تصمیمها را بدون دقت به آثار آنها در آینده  اتخاذ میکنیم".

اندیشگاه رند در نیروی هوایی آمریکا نمونهای از اندیشکده های آینده پژوهی در دنیا است که بخش بزرگی از هزینه ها و تلاشهای دولت آمریکا، بوسیلهی این اندیشگاه و سایر سازمانهای مشابه در بخش آینده پژوهی استفاده میگردد. کشورهای ژاپن و انگلیس نیز جزو کشورهای پیشرو در زمینه مراکز آینده پژوهی هستند.

این مساله که آیا کشور ما نیازمند یک وزارت مستقل آینده پژوهی هست یا نه، بستگی به رویای ایران اسلامی ما دارد. اگر ما همانند کشورهای آمریکا، ژاپن و انگلیس، خواهان دستیابی به یک جایگاه رفیع در هدایت و مدیریت نظام بینالمللی باشیم، بدون تردید به تأسیس سازمان، نهاد یا وزارت آینده  رای خواهیم داد. اما اگر صرفاً به ادامه بقای ملی در حد متعارف قانع باشیم، میتوانیم ماموریت آینده پژوهی را کماکان به سازمان مدیریت و برنامهریزی محول کرده و با اندکی تاکید بیشتر بر اهمیت این ماموریت، آسوده خاطر باشیم که بقای ملی با استانداردهای فعلی تضمین خواهد شد.

هر چند که شاید بعلت گرایش دولت در جهت کاهش حجم و کوچک کردن دولت، امکان ایجاد وزارت آینده  وجود نداشته باشد؛ ولی این امکان وجود دارد که سازمان آینده ، زیر نظر ریاست جمهوری و یا مجمع تشخیص مصلحت نظام فعالیت نماید. به هر حال چنین سازمانی علاوه بر آینده پژوهی، نقش ترازوی ملی را برای مقایسه پیشرفتهای بینالمللی و ملی ایفا خواهد کرد و خواهد گفت که در هر فاصلهی زمانی، جهان چه گامهایی را به جلو برداشته است، ما چه گامهایی را به جلو برداشتهایم و تفاوتها چقدر است و آیا ما از این پیشرفتها عقب افتادهایم، یا شانه به شانهی آنها حرکت میکنیم، و یا با سرعتی بیش از میانگین جهانی به پیش رفتهایم؟

این سازمان به منظور پایش سازمانیافتهی پیشرفتها و تحولات محیط جهانی و ملی، کشف و درک جهت- گیریهای بین المللی و مطالعهی تأثیرات آنها بر آینده ی کشور و همچنین انجام مطالعات مربوط به آینده  و خلق دیدمانهای بزرگ ملی و یافتن راه های میانبر و جهشی برای شکل دادن به دیدهبانها تاسیس میشود. این تلاشها سطح هوشیاری ملی را بالا میبرد، از غافلگیر شدن کشور در برابر تحولات غیر منتظره جهانی جلوگیری میکند، به کوششهای ملی در جهت شکل بخشیدن به آینده  های بزرگ سیاسی، اقتصادی، نظامی، فرهنگی واجتماعی در سطح ملی جهت میدهد و با ایجاد تصویرهای الهام بخش، از آینده  "فرهنگ امید" را در اندیشهی نسلهای جدید، بارور میکند.

میتوان چهار نقش محوری زیر را از چنین سازمانی انتظار داشت:

1 .بعنوان رصدخانهی پیشرفتها و تحولات جهانی و همچنین چشم نگران و همیشه بیدار ملت برای کشف کوچکترین تغییرات بین المللی

2 .بعنوان متولی وفاق ملی نسبت به تشخیص فرصتها، تهدیدها، دیدمانها و سوگیریهای کشور

3 .بعنوان اندیشگاه ملی، برای خلق کانونهای ایدهآور؛ برای این کار می توان، "بانک ایده" در زمینه های گوناگون برای استفادهی کارآفرینان جوان و مدیران سازمانها تاسیس کرد.

4 .بعنوان ناظر ملی پیادهسازی سیاستها و راهبردهای کلان کشور؛ این سازمان باید از چنان منزلت و موقعیتی در کشور برخوردار باشد که بتواند بر روند پیادهسازی سیاستها و راهبردهای کلان کشور بصورت تخصصی نظارت کرده و گزارشهای بیطرفانه و منصفانهای برای اطلاع مراجع ذیربط از جمله رهبری، مجمع تشخیص مصلحت نظام، مجلس شورای اسلامی و هیأت دولت فراهم کند.

وظایف این سازمان نیز به شرح ذیل قابل تعریف است:

1 .توسعه بنیان معرفتی و دانشی آینده پژوهی

2 .تربیت نیروهای متخصص

3 .گسترش روحیه و فرهنگ آینده پژوهی

4 .هشیار نگه داشتن جامعه نسبت به آینده

5 .خلق دیدهبانهای ملی

6 .شکل دادن به سیاستها و راهبردهای ملی

7 .نظارت به روند اجرای سیاستهای ملی و ارائهی اطلاعات در جهت تصحیح آنها.

 #کاشی سنتی