hc8meifmdc|2011A6132836|Ranjbaran|tblEssay|Text_Essay|0xfcff85f409000000b90e000001000300
تحول ادارى؛ از نو یا در امتداد گذشته
پاییز ،1377 اقدامات اولیه براى ایجاد تحول در نظام ادارى کشور آغاز شد. هدف گذارى، مقدمه چینى، سازماندهى نیروى انسانى، فرآیند مطالعاتى، مستندسازى، واقع نگرى، آسیب شناسى وضع موجود و تدوین برنامه اى تحت این عنوان، ابتدا در سازمان امور ادارى و استخدامى کشور و تحت مدیریت مهندس محمد باقریان آغاز شد.
تفاوت برنامه ایجاد تحول ادارى در نظام اجرایى با برنامه هایى که تحت این عنوان یا عناوین مشابه در سال هاى قبل- اعم از آنکه منتهى به نتیجه شده یا نشده بود- در کشور اجرا شده بود، به شرح زیر اعلام شد:
1- هیچ دستگاه ادارى مشخصى، متولى ایجاد تحول در نظام ادارى نشد، بلکه در ایجاد این تحول، همه دستگاه ها مشارکت و حضور داشتند، چراکه اساساً مقوله ایجاد تحول دستورى نیست و علمى و مشارکتى است.
2- در ابتداى کار پیش بینى هاى لازم براى پیشرفت و تحقق اهداف برنامه انجام شد.
3- این برنامه کلى به 7 زیربرنامه جزئى تر تفکیک شد که به اختصار منطقى نمودن اندازه دولت، اصلاح ساختارهاى تشکیلاتى، اصلاح نظام هاى مدیریتى، اصلاح نظام هاى استخدامى، آموزش و بهسازى نیروى انسانى، اصلاح سیستم ها و بهبود روش ها و توسعه فناورى ادارى و سرانجام ارتقا و حفظ کرامت مردم در نظام ادارى (طرح تکریم) نامیده شدند.
4- براى تحقق برنامه، شبکه راهبردى طراحى و ایجاد شد، بدون آنکه به نیروى انسانى بخش دولتى افزوده شود. ستاد برنامه ریزى تحول ادارى به ریاست رئیس جمهور و عضویت دبیرکل سازمان امور ادارى و استخدامى کشور، رئیس سازمان برنامه و بودجه، 2وزیر اقتصادى، 2 وزیر سیاسى و تنى چند از صاحبنظران امور ادارى و برنامه ریزى در صدر این شبکه قرار گرفت.
در وزارتخانه ها، شوراى تحول ادارى متشکل از رئیس وزارتخانه (وزیر) معاون ادارى - مالى، معاون طرح و برنامه، نمایند گان، نماینده مدیران و نماینده سازمان امور ادارى و استخدامى تشکیل شد.
در زیر مجموعه وزارتخانه ها، کمیسیون تحول ادارى با همان ترکیب شوراى تحول ادارى تشکیل شد. در مراکز استان ها (استاندارى ها) ستاد برنامه ریزى تحول ادارى استان با حضور استاندار، رئیس سازمان برنامه استان، مدیرکل امور اقتصادى، مدیرکل امور اجتماعى، مدیرکل بازرگانى، فرمانده نیروى انتظامى و /// تشکیل شد.
ستاد برنامه ریزى تحول ادارى کشور به ریاست رئیس جمهور، راهبرى شبکه را عهده دار و براى ایجاد زبان مفاهمه و ادبیات مشترک و پشتیبانى تئوریک شبکه نیز، فصلنامه تحول ادارى و هفته نامه پیام تحول ادارى درنظر گرفته و به طور مستمر منتشر شد. آخرین شماره هفته نامه پیام تحول ادارى در پاییز 84منتشر شد و انتشار فصلنامه تحول ادارى همچنان ادامه دارد.
5- از بالاترین سطح شبکه، آموزش در دستور قرار گرفت، به ترتیب معاونان وزرا، مدیران ارشد، معاونان سازمان ها، مدیران کل تا کارشناسان ملزم و مجبور به حضور در دوره ها و همایش هاى آموزشى شدند.
در آخرین روز بهار ،79 سازمان امور ادارى و استخدامى کشور در سالروز تأسیس خود، در سازمان برنامه و بودجه ادغام و سازمان مدیریت و برنامه ریزى کشور تشکیل و اجراى این برنامه وارد مرحله جدیدى شد. به مانند تمامى برنامه ها، برنامه ایجاد تحول در نظام ادارى نیز داراى نقاط قوت و ضعف متعدد و به طور طبیعى موافقان و مخالفان خاص خود بود، پیشرفت هاى مسرت بخش آن به واقع به حساب فعالیت دستگاه هاى اجرایى و کاستى ها و ناکارآمدى اش به حساب سازمان مدیریت و برنامه ریزى کشور گذاشته شد. نخستین بار در سال 1383در اثر اجراى این برنامه، حجم کمى دولت از حیث نیروى انسانى0.78درصد کاهش پیدا کرد.
انحلال دستگاه ادارى فعالیت زائد و موازى، ادغام سازمان ها و دستگاه هایى که مأموریت هاى مشابه یا موازى باهم داشتند، ورود واژه قیمت تمام شده به ادبیات برنامه نوین و تنظیم بودجه، برنامه نویسى شاخص هاى علمى و تجربى و زمان مسئولیت براى مدیران، تعیین پاداش بازنشستگى براى بازنشستگان، الزام کارکنان دولت به داشتن شناسنامه آموزش، تخصیص یک برج حقوق و مزایا و یک سال تعجیل در ارتقاى گروه به کسانى که در یک سال 176ساعت آموزش گذراندند، راه اندازى گیشه هاى خدماتى، اصلاح بیش از 3 هزار روش انجام کار و احصاى حدود 16 هزار روش براى نخستین بار و اجراى طرح تکریم مردم و جلب رضایت ارباب رجوع با تمامى دستاورد هاى نرم افزارى و سخت افزارى و انسان افزارى و اساساً نوع فرهنگى که در پیکره نظام ادارى ایجاد کرد، تنها بخشى از نتایج برنامه اى بود که به جد در 7 سال در سراسر کشور اجرا شد. در این میان، اما شوراى عالى ادارى نیز دوره استثنایى و بسیار فعال را در مقایسه با دوران قبل و حتى بعد از آن مقطع گذراند و شعاع فعالیت هایش چندان افزایش یافت که مجلس هفتم در بهار ?85دست به تحدید اختیارات آن زد و بخش اعظم اختیاراتش را سلب نمود.
این اشاره که از قامت یک اشاره معمول مطبوعاتى هم بسى طولانى تر شد، بدان جهت آمد که ، آقاى احمدى نژاد اخیراً مقوله تحول را مورد اشاره اى مستمر قرار مى دهند. تغییر عنوان سازمان مدیریت و برنامه ریزى کشور به ? عنوان معاونت برنامه ریزى و نظارت راهبردى و توسعه مدیریت و سرمایه انسانى، اقدامى در راستاى تحول اعلام شده و در بیست و چهارمین نشست سراسرى رؤساى آموزش و پرورش کشور رئیس جمهور از ایجاد تحول در نظام آموزش کشور سخن گفته است، جامعه نیز در انتظار تحولاتى است که ظاهراً در شبکه بانکى و سپس بخش بیمه ایجاد خواهد شد.
نظر به این که سردبیر هفته نامه پیام تحول ادارى بوده ام و در 3سال اخیر در دستگاه هاى اجرایى پودمان هاى آموزش مرتبط با تحول ادارى را تدریس کرده ام و نظام اجرایى کشور و چالش هاى فراروى آن را مى شناسم و به عنوان کارشناس ارشد و سپس خبره در سازمان مدیریت و برنامه ریزى سابق خدمت کرده و مى کنم مایلم موارد زیر را تمامى علاقه مندان، فعالان، مدیران، برنامه ریزان و مخاطبان تحول مورد توجه قرار دهند.
1- در ابتداى کار دولت باتوجه به حجم مشغله ها، برنامه ها و هدف ها و الزامات ویژه دولت جدید، انتظار چندانى وجود نداشت که دولت نسبت به چند و چون و کم و کیف برنامه ایجاد تحول در نظام ادارى و این حرکت عمومى موضع خاصى بگیرد، هرچند کم توجهى و موجب کندى روند امور، معطل ماندن شبکه راهبرى، تعطیلى هفته نامه پیام تحول ادارى و مواردى از این قبیل شد. البته این حق هر دولتى است که نرم افزار و ماهیت برنامه دولت قبل از خود را نقد و اصلاح و حتى ابطال کند ولى ابزار هاى اجرایى، شبکه موجود و نهادهاى مورد نیاز به عنوان منابع ملى در اختیار دولت بوده و هست.
2- برنامه ایجاد تحول در نظام ادارى ناظر بر حوزه مدیریت دولتى بود. از تیر 83تا امروز تمامى آنچه به عنوان کاستى، نقصان، ایراد، اشکال، عیب، ضعف و بیمارى در نظام ادارى مورد شناسایى قرار گرفته بودند به قوت خود باقى هستند تا جایى که این دولت و رئیس جمهور نیز متوجه آنها شده و با قرائتى جدید و روش هایى متفاوت درصدد حل و رفع آنها برآمده اند. طبیعى است که بخش هایى از اقدامات دولت گذشته اصلاح شود ولى طبیعى تر هم هست که اقدامات کارشناسانه اى که خوب انجام شده بود نیز ادامه یابد.
3- طبیعى است که برداشت و تلقى رئیس جمهور متفاوت و حتى مغایر با دولت گذشته باشد و این تفاوت شامل واژه تحول نیز بشود ولى آیا همین تحول از سوى همین نظام اجرایى نباید ایجاد شود؟ آیا نیاز به ادبیات خاص، مفاهیم ویژه، تفاهم واژگانى یک ستاد صدرى برنامه ریز و یک شبکه راهبرى منظم و هماهنگ ندارد؟
4- براى ایجاد انگیزه کارکنان دولت به حضور در دوره آموزشى مصوب دولت و شوراى عالى ادارى، یک ماه حقوق و مزایا براى کسانى که 176 ساعت دوره را بگذرانند لحاظ شده بود که در بودجه سال جارى از قلم افتاد یا حذف شد و همین کار موجب تعطیلى دوره هاى آموزشى در اکثر بخش ها شد. در حالى که آموزش، ضرورت اولیه ایجاد تحول است و موجب تغییر رفتار مى شود و در مقوله تحول به همان اندازه که ساختار موردتوجه واقع مى شود، رفتار نیز مورد توجه قرار مى گیرد. دمیدن روح آموزش در کالبد نظام ادارى از ضرورت هاست و حداقل دستگا ه هاى اجرایى را در این خصوص باید توجیه و ترغیب کرد.
5- نتیجه و حاصل برنامه ایجاد تحول در قالب 2کلیت تجلى یافت که اولى لایحه مدیریت خدمات کشورى و دومى لایحه تشکیلات کلان دولت بود. لایحه اول همچنان در مجلس هفتم مورد بررسى قرارمى گیرد و هیچ خبرى از لایحه دوم نیست. در حالى که اکثر انتقادات متوجه ساختار و تشکیلات است و حداقل مى توان با در دستور کار قرار دادن لایحه تشکیلات کلان، اشکالات و نقاط ضعف آن را برطرف و از انجام طرح هاى سنگین، زمان بر، مشابه و تکرارى خوددارى و جلوگیرى کرد. چرا که اصلاح، اقتصادى تر و عقلایى تر از ایجاد است. اینک که دولت نهم در سایه کارشناسى کارشناسان مورد وثوق، نقاط ضعف نظام ادارى را شناسایى و نسبت به رفع آنها عزم خود را جزم کرده است، به نظر مى رسد فرصت مناسبى براى مرور آنچه در این حوزه و حداقل با هدف ایجاد تحول - ولو با قرائتى متفاوت - انجام شده فراهم آمده است. آیا از این فرصت نباید براى مطالعه لایحه تشکیلات کلان دولت استفاده کرد؟
6- تعریف تحول مورد نظر دولت، تعیین ستاد صدرى برنامه ریز، تجهیز شبکه راهبرى، تدوین برنامه اى به همین نام و با اهداف مورد نظر دولت، زمان بندى آن، تعیین وظایف دستگاه اجرایى، چگونگى مشارکت آنان، تعیین بودجه مناسب، پشتیبانى تئوریک و نظرى از مفاد برنامه و نظارت دقیق و جدى بر حسن اجراى آن، نیاز ضرورى نظام ادارى و اجرایى کشور به منظور توانمندى در اجراى برنامه هاى کلان دولت، کشور و نظام جمهورى اسلامى است. اصلاح نقاط ضعف برنامه هاى گذشته و جدیت در اجراى برنامه هاى مورد نظر، اسباب تحقق اهداف سند چشم انداز را فراهم مى کند./
نویسنده: جمشید اثنى عشرى