اقتصاد دانایی نوع اقتصاد حاکم بر کشورهای پیشرفته در شرایط کنونی والگـوی اقتصـادی بسـیاری از کشورها بـرای تسـریع در رشـد و توسـعه اقتصـادی اسـت . کشـورهایی نظیـرفنلانـد ، سـوئد ، اسـکاتلند ، سنگاپور و مالزی از جمله کشورهایی هستند که اقتصاد دانایی را به عنوان الگوی توسعه خـودانتخـاب کـرده اند و کشورهای فنلاند و سوئد ، با موفقیت آن را تجربه کرده اند . ویژگـی هـای اقتصـاد دانـایی کـه آنـرا از اقتصاد فیزیکی جدا می کند عبارت است از :
دانائی ، محرک اقتصاد دانایی و عامل اصلی رشد اقتصادی ، ایجادثروت وایجاد اشـتغال درتمـامی رشته فعالیت ها است . به عبارت دیگر اقتصاد دانایی اقتصـادی اسـت کـه مسـتقیماً براسـاس تولیـد ، توزیـع و مصرف دانائی و اطلاعات شکل گرفته است . اشاره می شود کـه دانـایی بنـابرتعریـف « ذخیـره انباشـته شده ای از اطلاعات ومهارت هاست که از مصـرف اطلاعـات توسـط گیرنـده اطلاعـات حاصـل مـی شـود» . به عبارت دیگر دانایی ترکیبی از « تجربیـات ، ارزشـها ، اطلاعـات موجـود ونگرشـهای (آلن بورتن جونز) کارشناسی نظام یافته » است که چارچوبی برای « بهـره گیـری ازتجربیـات و اطلاعـات جدیـد » بدسـت مـی دهد (داونپورت وپروساک ) . باید دانست که دانایی خاص افراد نیسـت و سـازمان هـا دارای ذخـائری از دانایی هستند که در رویه های کاری وفرایندهای سازمانی آنها تجلی می یابد
در اقتصاد دانائی ، اطلاعات و دانائی ، منابع تولید هستند واز آنجا که این منابع بـر خـلاف بسـیاری از منابع ( مواد اولیه ، منابع مالی ، منابع انسانی ، ... ) هنگـام مصـرف مسـتهلک نمـی شـوند، بلکـه بـا مصـرف بیشتر رشد نیزمیکنند ، اقتصاد دانائی اقتصاد کمیابی منابع نیست بلکه اقتصادفراوانی منابع است
در اقتصاد دانایی ، دانائی خود بـه کـالا تبـدیل شـده وبـه فـروش مـی رسـد . هـم اکنـون بازارهـای مجازی برای مبادله دانایی در جهان شکل گرفتـه اسـت وبـا تعیـین قیمـت انـواع دانـایی ، عرضـه کننـدگان و تقاضاکنندگان دانایی را در ارتباط با یکدیگرقرار می دهد همچنین در اقتصاد دانـائی ، دانـایی بـهمصـرف می رسد و به صورت فنّاوری به فروش می رسـد . کشـور هـایی کـه بـاعنوان «رهبـران فنّـاوری » معرفـی مـی شوند، کشورهایی هستند که بیشترین بهره برداری را از دانایی به عمل آورده نـه تنهـا آنـرا تولیـد کـرده بلکـه آنرا در اقتصادبهمصرف رسانده اند ونقش عمده ای در صادرات آن ایفا می کنند
اقتصــاد دانــائی اقتصــادبــدون وزن (economy weightless )اســت . در ایــن اقتصــادبجــای کارخانه های بزرگ ومراکز اداری عظیم ، مدارهای پیچیده و کوچک و فکرها (ایده ها ) قرار گرفتـه انـد و آنچه ارزش آفرین است ازنوع فکری وغیرقابل لمس وبی وزن است
در اقتصـاد دانـائی سـهم قابـل تـوجهی ازتولیـد ناخـالص ملـی وداخلـی (GNP|GDP (از رشـته فعالیتهای مبتنی بر دانایی نظیـر صـنایع دارای فنّـاوری عـالی ومتوسـط خـدمات مـالی وتجـاری مبتنـی بـر اطلاعات و دانائی ، وفعالیتهای آموزشی وپژوهشی حاصل می شود
مهمترین شاخصهای اقتصاد دانایی تعداد جوازهای علمی ( پتنت های) داده شده در هریک میلیـون نفـرافـراد ساکن ، در آمد حاصل از حق امتیازات ومجوزهای علمی به ازای هریـک هـزارنفـر ، تعـدادبهـره گیـران از اینترنت در هریک هزار نفر و در نهایت سهم صادرات فنّاوری عالی از کل صادرات صنعتی اسـت .جـدول 1 رهبران فنّاوری جهان و شاخصهای مربوط به آن ها را نشان میدهد . قابل توجـهاسـت کـه بـا انتخـاب الگـوی اقتصاد دانائی برای توسعه ، کشورهای در حال توسعه ای نظیربرزیـل ، هنـد ، آفریقـای جنـوبی وتـونس مـی روند که جزء کشورهای صاحب فنّاوری عالی قرار گیرند
دانائی ، محرک اقتصاد دانائی محور است . اما چه عواملی دانائی را افزایش می دهد ؟ عوامل موثربـردانـایی عبارت است از:
سرمایه انسـانی یعنـی افـراد دارای صـلاحیت هـای تخصصـی ، توانـایی حـل مشـکل و قابلیـت هـای ادراکـی از مهمتـرین عوامـل پیشـرفت دهنـده دانـائی اسـت . ایـن سـرمایه اساسـاً در فراینـدهای آموزشـی ، فرایندهای پژوهشی به ویژه تحقیق وتوسعه ، ونیزفرایندهای شغلی در محـیط کـار وفعالیـت، و ضـمن بهـره برداری از دانائی های سازمانی ، ایجاد می شود
فنّـاوری ارتباطـات واطلاعـات عامـل مهـم دیگـری اسـت کـه نـه تنهـا تولیـد اطلاعـات ودانـائی را گسترش می دهد بلکه هزینه انتشار اطلاعات و دانائی را کاهش داده و از این طریق برمصرف دانـائی وبهـره وری در اقتصاد دانائی تاثیر مثبت می گذارد . فنّاوری به طور کلی و فنّـاوری ارتباطـات و اطلاعـات بـه طـور خاص عواملی هستند که استفاده موثر از آنها موجب توسـعه دانـائی مـی گـردد و لازم اسـت حتـی فقیرتـرین کشورها سیاستهایی برای دسترسی به فنّاوری اطلاعات وبه کارگیری آن داشته باشند
اما مهمترین عامل محرک دانائی ، ضرورت ارائـه کالاهـا و خـدمات نـو و جدیـد در اقتصـاد دانـائی است . در اقتصاد دانائی ، کالاهـا و خـدمات جدیـد بـه سـرعت جـای انـواع مشـابه را مـی گیرنـد و کالاهـا و خـدمات قبلـی بـه سـرعت ارزش اقتصـادی خـود را از دسـت داده ، متـروک مـی شـوند . بنـابراین ضـرورت نوآوری اصلی ترین محرک گسترش دانـایی واز آن مهمتـرمصـرف دانـایی اسـت . شـرکت هـا و کشـورها برای ایجاد نوآوری به شدت با یکدیگر رقابت می کنند ، و البته آنچه در این میان بسـیار مهـم اسـت سـرعت عمل در نوآوری و تبدیل هرچه سریعترفکرها (ایده ها ) به محصولات و خدمات و عرضه آن ، نـه در سـطح محلی یـا منطقـه ای ، بلکـه در سـطح جهـانی اسـت . تنهـا از طریـق شـکل گیـری فراینـد نـوآوری وفـروش محصولات جدید یا به بکارگیری فراینـدهای جدیـد اسـت کـه دانـائی بـه ارزش ، ثـروت ودرنهایـت رفـاه جامعه تبدیل می شود