بنابر بسیاری از متون شهر سازی ، در برنامه ریزی کاربری
زمین در شهرها ،علاوه برمسکن ، خدمات فرهنگی ، تجـاری ،آموزشـی ، درمانی ، بهداشتی
و فضا های بازو سبزو جایگاه ویژه ای نیزباید برای ورزش درنظر گرفته شود . بعد از
خـانواده ، کـوچکترین واحـد اجتماعی شهر ، زیرمحله شهری است .
مرکز زیر محله شهری به فضای بازو سبز ، مراکزفرهنگی وآموزشی
وفضای ورزشی کودکان نیازمند است . در سلسله مراتـب بعـدی نیز محله قرار می گیرد که
شامل چند زیرمحله خواهد بود . درمرکزیت این محلـه بایـد بـه فـضا هـای ورزشـی
نوجوانـان و جوانـان در کنار فضا های سبز بوستان و مرکز خدمات فرهنگی اختصاص داشته
باشد . مرکز خرید محله نیزباید در کنارمحله و درمـسیرراه هـای اصلی باشد.
راه های داخل محله و زیرمحله باید دارای پیاده روومسیرهای
پیاده ایمن بدون رفت وآمد سواره و بـرای آمـد و شـد سـاکنان باشـد . این راههای پیاده ضمن آنکه خود یک فضای حرکتی است امکان
دسترسی سالم وبـی خطـر سـاکنان را بـه مرکـزمحلـه یـا زیـرمحلـه فراهم می آورد .
نمونه بسیار خـوب آن در طـرح شـهر جدیـد میلـتن کینـز khnz Milton دربریتانیـا
قابـل مـشاهده اسـت . در کنـار بسیاری از راه های شهری مانند فرانکفورت و آمستردام
یک مسیرویژه برای دوچرخه و یک مسیرویژه برای پیادگـان کـه در هـردوی معابر سواره
در نظر گرفته شده است که موانع موجود حرکتی را نیزازمسیرآنها برداشـته انـد. در
شـهرونکـوور کانـادا بعـضی ازمحلـه های شهری درمیان بافت خوددارای مسیراختصاصی
پیاده همراه با فضای سبزومحوطه سازی است . درمسیرهای پیاده رو ، مغـازه هـا و
مراکز فعالیتی محله مجاز به استفاده ازمسیرپیاده برای گذاردن اشیاووسایل ، سایبان
،ویتـرین وماننـد آنهـا نیـستند . کیوسـک هـای تلفن و صندقهای پست در فاصله بین
باغچه قرار گرفته اند. ودر جایگـاهی قـراردارنـد کـه در حرکـت پیادگـان یـادوچرخـه
سـواران اختلال ایجادنکنند این مورد ، حتی برای معلولین و سالمندان مشکل یا خطری
رادر پی ندارد.
سلسله مرتب های بعدی شهر در سطوح ناحیه شهری ، منطقه شهری و
شهرنیـزبایـد عـلاوه بـرنیازمنـدیهای مـرتبط بـاعملکـرد خـود دارای فضاهای باز و
ورزش باشند ، تا شکنندگی ناشی از زندگی در شهرها رادر کنارنیازبـه تحـرک فـردی و
اجتمـاعی جمعیـت در خود فراهم آورند. هر یک از واحد های شهری علاوه بر تاسیسات
مورد نیـاز و از جملـه تاسیـسات ورزشـی بایـد دارای شـورای محلـه باشند. شورای
محله نیز به نوبه خود شورا های دیگـری مانـد شـورای فرهنگـی ، شـورای ورزشـی ،
شـورای زنـان ، شـورای آمـوزش ، شورای کودکان و نوجوانان ، شورای عمران محلهو حتی
شورای سالمندان ، شورای بی خانمانان را باید در حوضه پوششی خودداشـته وبرفعالت
آنها نظارت کنند.
در بعضی از شهر ها ی جهان که به اهداف شهر سازی از نظر
کاربری زمین ومدیریت شهری دست یافته اند ،دانش آموزان و پـدرو مادر ها در روز های
تعطیل و ساعات غیر آموزشی در فضای ورزشی محله یا زیرمحله گرد هم مـی آینـد وبچـه
هـا بـه همـراهوالـدین خود به ورزش می پردازند . این مورد ضمن آنکه زمینه های تحرک
جسمی آنها را به همراه می آورد ، زمینـه را بـرای آشـنایی والـدین با مسائل کودکان
خود و آشنایی بیشتر ساکنان محله آماده می کند . برای بازی کودکان ممکـن اسـت حتـی
اصـلی تـرین خیابـان هـای شهر را برای ساعاتی عبور و مرور را متوقف سازند تا بچه
ها بهدوچرخه سواری ومسابقات دو و یا ورزشهایی که امکان انجـام آنهـادر این معابر
وجود دارد ، بپردازند (3 ) برای کودکان ، نوجوانان و جوانان محله استفاده از
تاسیسات ورزشی مانند استخرهای شـنا ، زمـین های فوتبال و والیبال و بسکتبال مجانی
و یا کم بها است ، تا از این طریق بچه ها اوقات فراغـت خـودماننـد اوقـات
تابـستانی رادر فـضا های ورزشی شهر سپری سازند . اگرچه در کنار پارک های شهری ،
قسمتی از فضا برای بازی درنظر گرفته شده کـه ایـن مـورد حتـی بصورت کوچکتر و یا
بزرگتر در کنار مراکز خرید ، رودخانه هاوبویژه درمرکزمحله ای و زیـرمحلـه ای درمیـان
فـضای بـازو سـبز تعبیه شده است.
در ادارات بعضی از شهر ها ، فضا های ورزشی برای کارکنان
وجوددارد . دربعضی خطوط هوایی نیزبه خاطرتحـرک بخـشیدن بـه مسافران سفر های طولانی
به تمرین های ورزشی سبک ونرمش در حالتی که مسافران برروی صندلی خـودنشـسته انـد ،
پرداختـه مـی شود. به هرترتیب اگربهبرنامه های کاربری زمین ورزشی در سطح کلان
شهرهاو ازنظرگاه شهر سازی مراجعـه شـود ، مقـررات زیـر از جمله حداقل کاربریهائی
است که باید در سطوح مختلف شهری وجودداشته باشد :
در برنامه ریزی کاربری زمین برای نواحی مسکونی باید کلیه
تاسیسات موردنیاز جمعیت و از جمله تاسیـسات ورزش، زمـین کـافی در مساحت های لازم
در نظر گرفته شودو جای آنها برروی نقشه شهرمشخص باشد . در طول زمان نیز حتی
اگربودجه ای بـرای احـداث آنها وجود نداشته باشد ، زمین این کاربری ها تا زمانی که
اعتبار ساخت آنها فراهم شود ، حفظ گردد.هـیچ کمـسیون یـا سـازمانی حـق تغییر
کاربری آنها را ندارد . دسترسی تاسیسات ورزشی در هرمساحتی مانند زمین فوتبال یا
بسکتبال که باشد نبایـد بـیش ازنـیم سـاعت پیاده روی ایمن و راحت ازواحد های
مسکونی فاصله داشته باشد.
طبق معیار های موجود (7 )در برابر هر 1000 نفر جمعیت باید
4000 مترمربع بـرای کودکـان ، 6000 متـرمربـع بـرای نوجوانـان زمـین ورزشی وجود
داشته باشد . همچنین در مقابل هر 5000 نفراز جمعیت باید 4000 مترمربع فضای
بازورزشی ودرمقابـل هـر 2500 نفـر 4000
متر مربع زمین باز برای شنا ودربرابرهر 50000
هزارنفر 400000 مترمربع زمین بـرای برگـزاری ورزش هـایی ماننـد قـایقرانی ، فوتبال
، هاکی ، اسب سواری ،وبالاخرهدرمقابل هر 50000 نفر حدود 70000 مترمربع زمین برای
گلف زمـین درنظـر گرفتـه شـود . از سوی دیگر در مقابل هر 10000 نفراز جمعیت
باید 4000 مترمربع فضای سرپوشـیدهورزش ، زمـین وجـودداشـته باشـد . عـلاوه بـر موارد
فوق در برابر هر 25000 نفر از جمعیت شهر باید یک دریاچه 80000 مترمربعی برای
ماهیگیری وورزش های آبـی ( قـایق رانـی – پاروزنی ) و
آخرآنکهدربرابرهر 1000 نفر 4000 مترمربع زمین برای باغ وحش ، باغ گل و گیاه شناسی
زمین درنظر گرفتـه شـود . البته به نسبت مساحت های فوق باید فضاهای جنبی
مانند محل توقف اتومبیل ودوچرخهو راه ارتباطی مناسب ومانند آنها را افزود. زمین های ورزشی برای بازیهایی مانند قایقرانی ، فوتبـال ،
اسـب سـواری ، گلـف ، مـاهیگیری ، بـاغ وحـش ، بـاغ گـل و گیـاه بایـد بـا عملکرد
شهری در نظر گرفته شده و قسمت های مناسبی از شـهرایجـاد شـود .ولـی بازیهـای
ورزشـی مربـوط بـه کودکـان ونوجوانـان معمولا باید دارای عملکرد زیرمحله ای وفضا
های ورزشی جوانان دارای عملکردمحلـه ای باشـد . اراضـی ورزشـی مربـوط بـه اقـشار
مختلف جمعیت اعم از کودکان ، نوجوانان ، جوانان وبزرگسالان نیزمانند تاسیسات شناو
زمین های فوتبـال دارای عملکـردناحیـه ای و منطقه ای شهری می باشند. طبق این روال
زمین های ورزشی مانند تنیس روی میز ،والیبال وبسکتبال در سطح زیـرمحلـه ای ومحلـه
ای باید مورد توجه قرار گیرد . اراضی ورزشی به مانند واحد های مسکونی وتاسیـسات
آموزشـی بایـد در سـالم تـرین ومناسـب تـرین اراضی شهرمکان یابی شودوموقعیت آنها
باید بهنسبت زوایای تابش آفتاب در هر شهرباشد.
شعاع عملکرد تاسیسات ورزشی مستقردر زیرمحلـه هـاومحلـه هـا
حـدود 800 متـر ،درناحیـه هـای شـهری تـا حـدود 5 کیلـومتر ، تاسیسات ورزشی منطقه
شهری تا حـدود 8 کیلـومتر و تاسیـسات ورزشـی بـاعملکـرد شـهری تـا حـدود 17
کیلـومترمـی باشـد . کلیـه تاسیسات ورزشی باید مجهز بـه چرخـه هـای ایمنـی وآتـش
نـشانی ، فـضا هـای سـبز ، قـسمت کمـک هـای اولیـه ، محوطـه سـازی و نیازمندیهای
مربوط به ورزش باشند.
از دیدگاه دیگر تاسیسات ورزشی در سطوح زیرمحله ای برای
کودکان باید با حداقل یک واحـد ، قابلیـت پـذیرش 100 کـودک را داشته باشد . مناسب
آن خواهد بود که فضای ورزشی کودکان در میان فضاهای سبزمحله ای ایجاد شود . تاسیسات
ورزشی مربـوط بـه خانواده ها نیز باید حداقل یک واحد در برابـر هـر 5000 نفـرودر
سـطح پارکهـای منطقـه ای بوجـودآیـد . تاسیـسات ورزشـی بخـش خصوصی نیزمیتواند به
صورت حداقل یک واحد برای هر 40000 نفراز جمعیت پای گیرد . یک استادیوم
سربازدربرابرهـر 10000 نفر ، که هر یک دارای ظرفیت شنای 200 شناگرباشد ، ضروری است
دربرابرهر 5000 نفراز جمعیت شرنیزیـک مرکـزآموزشـهای مختلف ورزشی کهدارای کارآیی
در سطح منطقه ای باشد ، لازم خواهد بود . فـضاهای ورزشـی دیگـری کـهذکـری ازآنهـا
بـهمیـان نیامد باید نسبت به عملکردمراکزآموزشی شهرمکان یابی شده و شکل گیرند.
همچنین ، در سطح محله های شهری نیازبه ایجادمسیرهای عبور
پیاده وبدون رفت وآمـد وسـائط نقلیـه و همـراه بـا محوطـه سـازی گل و چمن و آب نما
وجود دارد . این مسیرهای پیـاده مـی توانـد ضـمن متـصل سـاختن واحـد هـای مـسکونی
بـه یکـدیگربـه مراکـز آموزشی ، پارک ، خرید و ورزش محله اتصال یابند تا ضمن ایمن
سازی حرکت جمعیت ، امکان رفت وآمد پیاده جمعیت را برای یـا قدم زدن فراهم آورد .
زمین های ورزشی از عناصر مهم در حفظ بهداشت و سلامتی ساکنان
شهرهاست (6 ) ایجاد این زمین ها سـلامتی و حفاظـت طبیعـی زندگی ساکنان و از جمله
کودکان را فراهم می کند وبه آنها این امکان را میدهد کهبه حفاظت از خودشان
بپردازند. ازنظـرمـوقعیتی ، زمین های ورزشی به خاطر جلوگیری ازبرخوردبا راه های
اصلی و امکان بروز تصادفات ، باید در جایگاه مناسـب قـرار گیرنـد. ایـن امکان وجود
داشته باشد که کودکان و نوجوانان بتوانند با دوچرخه یا پای پیاده و از طریق راه های
ویژه به آنهادسترسی پیـدا کننـد . در عین حال فضا های ورزشی بزرگسالان باید دارای
شرایط مناسبی بوده و ایمنی دسترسی آنان را به مراکزورزشی فراهم آورنـد . مراکـز
ورزشی نباید از نظر سر و صدا به نواحی اطراف و از جمله امـاکن مـسکونی آسـیب
واردآورنـد. بنـابراین مناسـب آن خواهـد بـود کـه فضاهای ورزشی در میان فضاهای سبز
پای گیرند و تمام تاسیسات مورد نظرمانند دستشوئی ، تاسیسات اقامـت موقـت و پینـگ
پنـگ ، آبخوری ، بوفه و غذاخوری ، رختکن ، قسمت کمک های اولیه ، قسمت های اداری
ونگهبانی درآنها وجودداشته باشد.
فروش کاشی مذهبی در کاشی سنتی رنجبران