عمارت عفیف آباد
شیراز از جمله بناهای ارزشمند بجای مانده از دوره قاجار می باشد که در سال 1241هـ.ق/
1466م ساخته شده و بانی آن میرزا علی محمدخان قوام الملک بوده است. در جانب غربی
ورودی ساختمان، حمام باغ قرار داشته که دارای دهلیز ورودی، سربینه، گرمخانه یا
خزینه، راهروها و دهلیز بوده. بر پیشانی دهلیز ورودی مجلس تاجگذاری یکی از
پادشاهان ساسانی بر روی کاشی هفت رنگ، کاشی کاری شده است. بنای حمام نیز در سال 11
هـ.ق/ 666 م در دست مرمت بوده است. این حمام قدیمی در پشت بام دارای
تک مناره ای با کاشی هفت رنگ بوده که تخریب شده است.
ویژگی های نقوش
کاشی های هفت رنگ حمام عفیف آباد:
- از
موضوعات شاهنامه در نقاشی کاشی ها استفاده شده و تمامی کتیبه ها دارای یک بیت شعر
از شاهنامه می باشد.
- نقوش
حجاری های دوره هخامنشی و ساسانی به کار برده شده است.
- نقاشی
ها موضوعات مذهبی نداشته ولی به نظر می رسد که از موضوعات مذهبی در تزئینات حمام
های دیگر شیراز استفاده می شده است. به عنوان مثال می توان از معراج پیامبر )ص( در آهک بری حمام وکیل شیراز نام برد.
- عمارت
باغ در نیمه آخر قرن 19هـ.ق ساخته شده به نظر می رسد که کاشیکاری آن مربوط به نیمه
دوم قرن 11هـ.ق است.
- سبک
کاشیکاری حمام به کاشی های هفت رنگ کنونی نزدیک است. با اینکه کاشیکاری تمام حمام
بدون رقم بوده ولی بر اساس منابع مکتوب منسوب به موسوی زاده کاشی نگار اصفهانی است.
کاشیکاری سر در
ورودی: در این کتیبه مجلس تاجگذاری یکی از پادشاهان ساسانی، با کاشی هفت رنگ اجرا شده
است. در این نقش پادشاه و روحانی سوار بر اسب و پادشاه نشان سلطنت را از دست
روحانی می گیرد. مگس پران ها در پشت سر اسب ها ایستاده اند. در باال و گوشه کتیبه نقش
شیر و خورشید به صورت مجزا دیده می شود
بر اساس مطالعات
انجام شده بر روی تصاویر این نتایج حاصل گردیده است: در اکثر بناهای اواخر دوره تیموری
و اوایل صفوی از جمله در نمونه های موردی که در این تحقیق مورد بحث و بررسی قرار
گرفتند، شاهد کاربرد چشمگیر کاشی هفت رنگ در بناهای مذهبی و غیر مذهبی هستیم.
بیشترین کاربرد این کاشی را در بناهای مذهبی بویژه مساجد که بارزترین نمونه آن
مسجد امام اصفهان است شاهد هستیم. کاشی هفت رنگ با توجه به کاربرد و جایگاه بناها
در قسمت های گوناگون آن بنا استفاده شده است. به طور مثال در مساجد که جایگاه ویژه
ای نزد مسلمانان داشت بخش های طاق، شبستان، ستون و مناره ها کاشیکاری شده اند. در
حمام ها که استفاده فراوان و عمومی داشتند در سردَر،
رخت کن، گاهی گرمخانه و مناره به دلیل میدان دید بهتر در ارائه مناظر و تصاویر کاربرد
داشت. همچنین به این دلیل که کاشی هفت رنگ بر خالف کاشی معرق که به علت نفوذ بخار
آب دچار فروپاشی می شد، دارای مقاومت باالیی بود. در آرامگاه ها: دیوار مقابر و
گاهی کف مدفن، در باغ ها: ستون ها و طاق ها با این کاشی تزئین شده اند.
فروش کاشی هفت رنگی در تهران