مقاله ها
1404/02/15
نویسنده : هانا جهان بخش - هانیه شیخی نارانی

در آغاز سده 16 م/363 تا 1064 هـ.ق پس از زمان رکود، بهبود اقتصادی ایران آغاز گردید. همچنین بعد از یک دوره طوالنی سکون در تولید کاشی، سفال سازی ایرانی (ساختن چینی بدل، میناکاری و کاشی برای ساختمان ها) دوباره این صنعت شکوفا شد. فرآورده های کاشیکاری زیبایی در کاشان، نایین، اصفهان، شیراز، کرمان، یزد و مشهد تولید می شد. مسجد صفویان با مقبره های شیوخ و شاهان این دودمان در اردبیل نمونه ای از توسعه این صنعت در آن دوره می باشد.

اصفهان که در زمان شاه عباس اول پایتخت گردید، به کلی نوسازی شد. در میدان شهر (میدان شاه) که به تازگی بنا شده بود، مسجد شاه با قبه بسیار بلند و گلدسته های زوجی و سردرها و طاق های مرتفع که نماهای آنها کاشیکاری شده بودند، ساخته شد. همچنین مسجدهای دیگر، مقبره ها و کاخ هایی با ایوان های بزرگ از جمله: در بیرون شهر اصفهان کاخ معروف شاه در فرح آباد و اشرفیه ساخته شدند. خیلی زود هنر موزاییک کاری جای خود را به صنعت دیگری که در اسپانیا بنام کوردسکا (هفت رنگ) معروف می باشد، داد و این روش کاشیکاری قبالً در قرن11م/1001 تا 1100هـ.ق در آفریقای شمالی مورد استفاده قرار داشته است. (عباسیان، 1963 :111 )در صورتی که ابتدا در قرن 11م/640 تا 663 هـ..ق در ایران مورد پسند واقع گردید و در بعضی از بناها به کار گرفته شد و مهم ترین آن "مدرسه ی بی بی خانم" در سمرقند 1101 -1933م/642-401 هـ.ق می باشد. در زمان حکومت سلسله صفوی در ایران که شهر اصفهان پایتخت اصلی آنها به شمار می رفت، ابتدا بناها به وسیله موزاییک تزئین میشد تا اینکه "مسجد شاه" با روش هفت رنگ ساخته شد که یکی از معروف ترین عجایب هنر در ایران به شمار می رود. این روش موزائیک کاری هفت رنگ کوردسکا به تدریج باقی ماند و عادی گردید، بطوری که بسیاری از دیوارهای قصرها و کاله فرنگی های وسط قصر به این طریق مزین می گردید. تنها روش کامالً جدیدی که در زمان اسالم در صنعت معماری به وجود آمد ساخت قطعات یا صفحات بسیار بزرگ از کاشی بود که به طور مجموع یک صحنه از پیکر انسان ها را بوجود می آورد. این برای اولین بار بود که نقاشی بر روی کاشی به وجود آمد و قسمتی از تزئینات را به خود اختصاص داد. ترکیب رنگ ها به طور کلی جالب نبودند ولی کامالً روشن و درخشنده ظاهر شده بودند. طرح هایی مانند یوزپلنگ، خرگوش و قسمتی از گل ها نقش هایی بودند که تا حدی مورد پسند آن زمان بود و بر روی کاشی ها مشاهده می گردید و از این نمونه در سالن چینی خانه که شاه عباس در اردبیل بنا کرده است دیده می شود. (همان: 112 )همچنین روش کاشیکاری هفت رنگ کوردسکا به وسیله کاشیکاران ایرانی به ترکیه انتقال یافت و در "مسجد سبز بورسا" که در سال های 1113-1121م./421-402 هـ.ق بنا گردید از این طریق استفاده شده، در اصل این بنا دارای دو مناره بوده است که به وسیله کاشی های سبز روشن درخشنده پوشش داده شده بود. محل های نشست اصلی به وسیله کاشی های آبی رنگ کاشیکاری شده و محل نشست در اطراف، در هر طرف شش ضلعی های بسیار زیبایی را با قطعات بزرگ سرامیکی و گل هایی به رنگ سبز روشن درخشنده تشکیل داده اند. همچنین محراب به وسیله کاشی های زیبایی پوشش داده شده و جایگاه سلطان هم به همین طریق می باشد. همچنین در اینجا دیوارهای خارجی به وسیله کاشی های سبز رنگ شش ضلعی پوشش داده شده اند و در داخل، سطوح دیوارها به صورت شش ضلعی های سبز یا فیروزه ای و آبی ظاهر می شوند که بر روی آنها با طال تزئین گردیده است. در ادیرنه، آنکارا، کارامان و استانبول احتماالً کاشی های هفت رنگ به وسیله صنعتکاران ایرانی ساخته شده است. ظاهراً این طور به نظر می رسد که این نوع صنعت در ترکیه در سال های 1160م./461 هـ.ق از بین رفته بوده و مجدداً در سال 1111م/313هـ.ق در زمان سلطان سلیم اول موقعی که بر شهر تبریزحکومت می کرده به وسیله صنعت کاران ایرانی به استانبول آورده شده و به کار رفته است. در "مسجد سلطان سلیم" طرح ها و نقاشی هایی به روش هفت رنگ که بسیار زیبا و ظریف می باشند مشاهده می گردد و با کاشی های هفت رنگ که در قرن 11م/4 و 3 هـ.ق در بورسا دیده شده کاملا متفاوت می باشد. این تفاوت نه فقط در طرح هاست، بلکه رنگ های زرد و سبز روشن نیز با درخشندگی بسیار عالی و مؤثر بر روی خاک رس سفید رنگ لعاب کاری شده اند.

قدیمی ترین نمونه کاشی های هفت رنگ را در "مدرسه شاهرخ تیموری" در شهر خورگرد نام برده اند که تاریخ ساختمان آن را اوایل 11م/ قرن 3 هـ.ق معین کرده اند، ولی در عصر شاه عباس صفوی این هنر در اصفهان اوج خود را طی کرده است. در "موزه ویکتوریا و آلبرت لندن" مجموعه ای از کاشی های هفت رنگ وجود دارد که مدعی اند از کاخ چهل ستون اصفهان بدست آمده و از روی آن کاشی هایی تهیه شده و اینک در چهلستون نصب کرده اند. آجرهای هفت رنگ بسیار اعلی و زیبای آن زمان را باید در "کلیسای وانک" جلفای اصفهان مشاهده کرد

فروش کاشی سنتی در ایران

©کلیه حقوق این سایت متعلق به کاشی سنتی رنجبران به شماره برند 333592 می باشد
طراحی و توسعه شرکت مهندسی بهبود سامانه فرا ارتباط