در برخوردی کلی
به ساختمانها و معابر عمومی شهری دیده می شود که این بناها عمدتاً برای کفراد جوان
و چالاک طراحی شده و بی توجه به مسئله ناتوانائیهای جسمی- حرکتی برنامه ریزی،
طراحی و اجرا گردیده کند. این واقعیتی است که بسیاری از این بناها برای پیران، کودکان
وکفراد دچار ناتوانائیهای جسمی قابل استفاده نیست. تا آنجا که ناتوانی در استفاده
از ساختمانهای عمومی عملاً این بخش از جامعه را از مراجعه به آنها باز می دارد، و
به عنوان یک مسئله اجتماعی بروز عینی می یابد. برای این کفراد می باید آن دسته از
نیروی فعال جامعه که دچار معلولیت جسمی -حرکتی هستند را نیز کفزود،گروه اخیر به
علت محدودیت حرکتی معمولاً نقایص ساختمانی را نه از طراحی و اجرا، که از آن خویش
می دانند و بسیار سریعتر از کفراد دسته نخستین دچار مسئله- به خصوص از نقطه نظر
روانی می گردند.
کاشی گنبد
امروزه، این
حقیقت روشن شده است که بسیاری از بازسازیهای انجام شده در پس جنگ جهانی دوم- که از
سر عجله نیز انجام شده کند- پرداختن به مسئله معلولیت را از نظر دور داشته و این
مسئله اآنون به گونه ای بحرانی رخساره می نماید. به
عبارتی روشنتر مسئله ای که می توانست در شروع بازسازی با کندک توجهی حل گردد، اآنون
بعد از گذشت چندین سال از عمر بازسازیها خود را به عنوان مشکلی بزرگ مطرح می نماید.
از اوایل سال
1366 به دلیل نیاز جامعه،پژوهش در زمینة «طراحی فضاهای عمومی، خصوصی برای معلولین
جسمی- حرکتی، مناسب سازی وضع موجود و تدوین وضع مطلوب» به
وسیلة آارشناسان مرآز تحقیقات ساختمان و مسکن، آغاز گردیده در اوایل پاییز 67 تهیة
ضوابط و مقررات معماری و شهرسازی برای معلولین از جانب هیأت دولت به عهدة ارگانهای
مسئول در این خصوص قرار داده شد. از آنجا که این تحقیق در همان زمان در مرآز
تحقیقات ساختمان و مسکن در جریان بود، در مهرماه سال 1367 ضوابط و معیارهای ارائه
شده در آتاب « فضای شهری ومعلولین» (که در آبان
67 انتشار یکفت) و ضوابط طراحی ساختمانهای عمومی برای معلولین جسمی- حرکتی به صورت
پیش نویس در اختیار صاحبنظران و مراآز ذیربط برای نظرخواهی قرار گرفت. جنگ تحمیلی
سبب گشته است که بخشی از فعالترین جوانان کشور (جانبازان) دچار معلولیت گردند.
اینان نه به خاطر «معلول بودن خویش» که به سبب «معلول بودن شهر» از فعالیت و
خلاقیت، آار، زندگی و تحصیل و استراحت و تفریح در فضاهای شهری باز می مانند .
کاشی مسجدی
نابسامان بودن
فضاهای شهری وعدم انطباق آن با نیازها و خواسته های این گروه علاوه بر منزوی آردن
آنان باعث می شود تا در بلند مدت خسارتهای اجتماعی- اقتصادی عظیمی بر کشور وارد
آید
طبق کمار سازمان
بهداشت جهانی 10 %جمعیت دنیا به طریقی دچار معلولیت جسمی هستند. درکشور ما بعد از
انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی، معلولیت سیری فزاینده داشته است. جانبازان که همگی از
جوانان با ایمان و پرشور این سرزمین بوده کند، اآنون از انجام مسائل زندگی خود
عاجز گشته کند. موانع معماری و شهری موجود، یکی از بزرگترین سدهای شرآت آنان در
فعالیتهای اجتماعی است. چنین کفرادی به دلیل همین موانع، با عدم تحرک و دسترسی به
تسهیلات محیط شهری روبرو هستند.
جامعه نیز بی
بهره از نیروهای بالقوه آنان است .سازگار و مناسب ساختن محیط شهر با نیازهای
معلولین جسمی- حرکتی در واقع بازگردانیدن معلولین به اجتماع، زندگی و فعالیت است.
بنابراین، هدف آلی این پژوهش، تدوین معیارهای طراحی فضاهای عمومی و خصوصی شهری به
منظور قابل استفاده آردن این فضاها برای جانبازان و معلولین جسمی- حرکتی و تطبیق
فضاهای ساخته شده موجود با نیازهای آنان است.
مقدمه
مشکلات و موانع
موجود موجود در شبکه دسترسی پیاده شهری و عدم تداوم حرآت راحت در مسیرهای پیاده،
برای کفراد مختلف ایجاد اشکال می نماید. کفراد سالخورده، مادرانی که آودآان خود را
در آالسکه حمل می آنند و معلولین با وسایل کمکی یا صندلی چرخدار(ویلچر)، از قطع
پیوستگی حرآت در راستة پیاده دچار مشکل گشته و گاه از حرآت باز می ایستند. گاه یک
پله، یک گذرگاه باریک و یا یک کف خاآی، و یا.... از جمله عوامل بازدارندة خروج
معلولین از منزل به شمار می روند، و همین مسأله عمده ترین عامل انزوای معلولین
است. رفع این موانع از پراهمیت ترین اقدامهایی است که ضامن مشارآت هر چه بیشتر
معلولین و جانبازان در کمور مربوط به جامعه خودشان خواهد بود. با در نظر گرفتن
وضعیت کوچه، پیاده رو، پل ارتباطی بین پیاده رو و خیابان و خط آشی عبور عابر
پیاده، مسیر حرآت پیاده مورد مطالعه قرار می گیرد
بررسی وسایل حمل
و نقل عمومی و تطبیق آنها با نیازهای کفراد معلول، حرآت سواره، عمومی در شهر را
مطرح می نماید.
تلفن عمومی یکی
از وسایل ارتباطی شهری است که برای معلولین) بخصوص آنهایی که با ویلچر حرآت می
آنند) به دلیل عدم کمکانات حرکتی همانند کفراد عادی، بیشتر مورد استفاده قرار می
گیرد. پس، باید پاسخگوی شرایط خاص آنان باشد. محل
توقف اتومبیل، نقطه پایان حرآت سواره و ورود او به مسیر پیاده است، از این جهت،
پیش بینی تسهیلات برای معلولین، به خصوص آنهایی که با صندلی چرخدار حرآت می آنند،
دارای کهمیت قابل توجهی است.
جنس کف و نوع کفپوش
تمامی مسیرهای ارتباطی پیاده ذکر شده، به دلیل تأثیری که درحرآت معلولین دارد باید
مورد توجه قرار گیرد .
با درنظرگرفتن
حرآتهای کفقی وعمودی معلولین در شهر،میتوان مسائل زیر را مطرح نمود:
-1ساماندهی
کلیه فضاهای شهری براساس نیازهای نابینایان، ناشنوایان و معلولین جسمی- حرکتی
-2ساماندهی برخی از فضاها براساس نیازهای
نابینایان، ناشنوایان و معلولین جسمی- حرکتی
-3ساماندهی
فضاهای خاص براساس نیازهای نابینایان، ناشنوایان و معلولین جسمی- حرکتی
تصویری در آنار
علایم هشداردهندة صوتی در شهر می تواند نیازهای این کفراد را برآوردهبا مطالعة گذکری
نیازهای فیزیکی ناشنوایان، این نتیجه به دست می آید که تعبیه علایم نماید. دیگر
مسائل این کفراد مانند کفرا د سالم است
با مطالعه در
مورد نابینایان به این نتیجه می رسیم که برای این کفراد نباید علایم متنوعی در کف
یا در میله های هدایت آننده قرار داد، زیرا تنوع و تعدد این علایم مشکلات عدیده ای
را در قوه تشخیص این کفراد ایجاد خواهد آرد. فقط به هنگام ایجاد خطر این علایم به
صورت علایم قابل لمس و یا صوتی آن هم برای نابینایان باید تعبیه گردن
-با این
مطالعات به نظر می رسد که معلولین جسمی- حرکتی، برای حرآت در سطح شهر نسبت به دیگر
معلولین جسمی، با مشکلات بیشتری روبرو هستند.
با مطالعة ابعاد
دسترسی کفراد استفاده آننده از وسایل کمکی از قبیل عصا و آراچ و صندلی چرخدار
(ویلچر)، مشخص می گردد که فرد معلول روی صندلی چرخدار دارای کندازة وسیعتر و
دشواریهای حرکتی بیشتری نسبت به دیگر معلولین حرکتی است. بنابراین، مبنا قرار دادن
صندلی چرخدار برای حرآت در شهر می تواند مسائل سایرین را نیز پاسخگو باشد. لذا با حرآت
دادن صندلی چرخدار در راسته های پیاده شهر، مشکلات و موانع موجود شناسایی شده و
عملاً عاملهای بازدارندة حرآت صندلی چرخدار تجربه گردیده کند . هدف از
این پژوهش ارائه ضوابط و معیارهایی است که با بکار گرفتن آنها در طراحی ساختمانهای
عمومی، و معابرشهری این فضاها برای همگان قابل استفاده باشد.
