hc8meifmdc|2011A6132836|Ranjbaran|tblEssay|Text_Essay|0xfcff29bc080000001208000001000500
تجربه مناسبسازی محیط شهری تهران
مهندس شیرین نیرو، گروه معماری و شهرسازی سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران
مقدمه :
احقاق حق استفاده همگان از محیط شهری برای ایجاد شرایط انسانی و تعادل در محیط اجتماعی، امری مسلم و ضروری است.
ایجاد فرصت برابر جهت زندگی برای کلیه شهروندان بویژه آسیب مندان و کم توانان جسمی ـ حرکتی هدف نهائی مناسبسازی محیط شهری میباشد.
برابری فرصتها به فرآیندی اطلاق میگردد که از طریق آن نظام کلی جامعه شامل محیط مادی و معنوی نظیر مسکن و حمل ونقل، خدمات اجتماعی و بهداشتی، فرصتهای شغلی و آموزشی، زندگی اجتماعی و فرهنگی از جمله تسهیلات ورزشی و تفریحی در دسترس کلیه افراد جامعه قرار گیرد.
متن حاضر در راستای تحقق بخشیدن به اهداف فوق و در جهت اجرائی نمودن ضوابط و مقررات مصوب وزارت مسکن و شهرسازی برای افراد معلول جسمی ـ حرکتی در اتکاء بر تجارب سازمان مشاور فنی ومهندسی شهرتهران به نمایندگی از سوی حوزه معاونت فنی و عمرانی شهرداری تهران طی سالهای 1370 تا به امروز (1383 (و با تاکید بر دو مطالعه خاص (انجام شده در سالهای 1376 ـ 1375 (که در بخشهای بعد به آنها اشاره میگردد، تنظیم شده است. این مقالـه میکوشد در عین اطلاع رسانی، تجربه های بدست آمده که عمدتاً در قالب مطالعات و طرحهای تهیه شده و بعضاً اجرای آنها مفهوم یافته است، نقطه نظرات و پیشنهاداتی را که بتواند مسیر انجام کار و یا اقدامات به عمل آمده را نیز اصلاح و بهبود بخشد، دریافت و
عملیاتی نمودن طرحها را میسر و تضیمن نماید.
مطالب در چارچوب عناوین اصلی زیر تنظیم و ارائه میگردد:
1ـ اعم نتایج حاصله از مطالعات “ اولویت بندی رفع موانع از شبکه معابر شهرتهران”
2ـ اعم نتایج بدست آمده از مطالعات “ ارزیابی ظرفیت مناطق برای تجهیز و مناسبسازی”
3ـ نتایج کاربردی مطالعات ـ راه کارهای اجرائی
1ـ اولویت بندی رفع موانع از شبکه معابر شهرتهران
هرچند رفع موانع فیزیکی از محیط سبب مشارکت کامل افراد و به منصه ظهور رسیدن برابری فرصتها در جامعه میباشد و شهر ایدهآل با پیشبینی تسیهلات ویژه شرایط بهرهگیری از امکانات را با تامین حرکت و دسترسی روان در سطح شبکه معابر برای تمامی شهروندان از جمله کم توانان جسمی و حرکتی، فراهم میآورد، اما حل مشکلات کلان شهر تهران در این زمینه با توجه به سطح گسترده عرصه کالبدی آن که با تنگناهای اجرائی از جنبههای گوناگون مواجه است، اولویتبندی اجرا، برای مناسبسازی و رفع موانع فیزیکی از شبکه معابر به لحاظ تعدیل و امکانپذیر نمودن زمان و هزینه های اجرا ضروری مینماید.
حرکت روان در معابر، دسترسی آسان به بناها و فضاهای داخلی آنها، از جمله امکاناتی است که افراد کم توان را قادر میسازد تا شخصاً فعالیتهای روزمره خود را انجام داده و مستقلاً در زندگی اجتماعی شهر سهیم شوند، بنابراین مناسبسازی معابر شهری در سطح شهر بعنوان شریانهای ارتباطی از جایگاه ویژهای برخوردار بوده و امکان حرکت و ابزار تحقق فرصت برابر در جامعه برای همگان را فراهم میسازد، همچنانکه بخش قابل توجهی از مصوبه وزارت مسکن و شهرسازی (ویرایشهای اول ودوم، 1368 و1378 ،(ناظر بر مناسبسازی شبکه معابر و فضاهای شهری است و سیاستهای حمل ونقل و جابجائی در شهر نیز هدف غائی برنامه های خود را برتامین دسترسی روان و آسان به انواع کاربریهای شهری علیالخصوص فعالیتهای عمومی استوار مینمایند که این هدف تنها بکمک وجود شبکهای روان و پیوسته و حضور سیستم حمل ونقل کارآمد و جوابگوی تمامی شهروندان در شهر میسر خواهد شد. تمامی مفاهیم فوق دستمایه اصلی مطالعات انجام شده را تشکیل داده و اساس فعالیتهای طرح مطالعاتی حاضر بشمار میرود. اولین گام برداشته شده در این راستا، شناخت و برگزیدن کاربریهای مهم از دیدگاه نیازهای فوری، جاری و مبرم زندگی اجتماعی کم توانان در سطح شهر بود تا زمینه بررسیهای بعدی را در تداوم مطالعات مورد نظر فراهم آورد (جدول شماره 1 (
با شناخت نوع فعالیتها و میزان اهمیت آنها، اطلاعات لازم از قبیل انواع امکانات خدماتی، مکان استقرار، حوزه شمول خدمات و موارد مشابه جمعآوری و در مرحله بعد با ارزیابیهای کارشناسانه و استفاده از روشهای علمی تحلیل مسائل شهری
2) بکارگیری یکی از روشهای ارزیابی چند معیاری تحت عنوان P.H.A(
ارزش وزنی هریک از گروه کاربریها نسبت به تامین هدف و در مقایسه با یکدیگر سنجیده و تعیین گردید و سپس باتوجه به ویژگیهای هر فعالیت، ارزش نهائی آنها در سطح شهر محاسبه شد. (جداول شماره 2و3 .(با شناخت ارزش فعالیتها و چگونگی استقرارشان در سطح شهر محورهای حرکتی دارای اهمیت بیشتر و بطریق اولی اولویت بالاتر، برای مناسبسازی و در تداوم آن شبکهای دارای پیوندهای لازم جهت حرکتمداوم و پیوستهمشخص و پیشنهادگردید (نقشه شماره 1.(
در تداوم بررسیها، پیشبینی شمای اولیه شبکه حمل ونقل عمومی در سطح شهر که بتواند پاسخگوی نیازهای کم توانان جسمی و حرکتی باشد نیز میسر شد (نقشه شماره 2.(
نظر به اینکه تدوین برنامهای اجرائی از جمله اهداف مهم برای انجام مطالعات محسوب میگردید اولویت معابر شهر تهران در حوزه مدیریت اجرائی (شهرداری و بطور اخص شهرداریهای مناطق)، تهیه شد (نقشه های شماره 3 الی 6.( مطالعات مناسب سازی معابر شهری در مقیاس حرکت پیاده مفهوم یافت و در مقیاس سواره صرفاً شبکه حمل ونقل عمومی جوابگوی دسترسی کم توانان جسمی و حرکتی را پوشش داده است، لذا در این راستا رعایت کلیه ضوابط و مقررات ناظر بر پیادهرو، ارتباط سواره و پیاده (پلهای عبوری، ایجاد گذرگاه عرضی از خیابان) ، استقرار مبلمان شهری و ورودی ساختمانهای عمومی از مجموعه مقررات مصوب وزارت مسکن و شهرسازی، الزامی تلقی گردیده است، بدین ترتیب هر محور از مجموعه شهرتهران دارای اولویت شناخته شود باید موارد زیر:
ـ پیاده رو؛
ـ پلهای ارتباطی سواره و پیاده؛
ـ گذرگاه عرضی از خیابان (خطوط عابر پیاده و...)؛
ـ تجهیزات و مبلمان شهری و
1ـ جهت اطلاعات بیشترمراجعه شود به مطالعات تحت همین عنوان، 1375 ،مرکزاسناد فنی سازمان مشاور فنی ومهندسی شهرتهران
ـ ورودیهای ساختمانهای عمومی؛
در آن مسیر مناسبسازی شود.
انتخاب معابر باتوجه به معیارهای زیر صورت پذیرفت (مراجعه شود به نقشه های 1 و 3 الی 6 :(
ـ محدوده معبر حتی الامکان کلیه کابریهای موجود را پوشش دهد.
ـ امتداد معبر محدوده تقاطع تا تقاطع دیگر را شامل گردد.
در پی اولویتهای بدست در شبکه معابر که عمدتاً ناشی از حضور کاربریهای اصلی و موردنیاز کم توانان در جداره آنها بود، تشخیص تمرکز میزان خدمات در مناطق مختلف شهرداری تهران بدنبال ارزش گذاریها و تحلیلهای بعمل آمده نیز میسر گردید (جدول شماره 4(که نهایتاً به شناسائی هسته هائی متشکل از مناطق مختلف منجر شد که حاکی از متمرکز بودن بیشترین خدمات در بخش میانی شهر است (نقشه شماره 7 .(مقایسه نتایج بدست آمده (جدول شماره 4 و نقشه شماره 7،(
اولویتبندی مناطق شهر را نیز بواسطه برخورداری از امکانات بالاتر برای پاسخگوئی به نیازهای معلولین و کم توانان، ممکن نمود که پرداختن به امر مناسب سازی در آن مناطق را توجیه میکند. این مناطق به ترتیب شامل منطقه های 6 ،12 ،11 و 3
شهرداری تهران است که مبانی مطالعات تکمیل دیگری را با عنوان “ ارزیابی ظرفیت مناطق برای تجهیز و مناسب سازی” تشکیل داد و در مبحث بعد اجمالاً بدان اشاره خواهد شد.
نتایج مطالعات جهت اقدامات بعدی در مقطع زمانی مربوطه به شهرداریهای مناطق ارسال گردید که زمینه فعالیت در برخی از آنها را نیز فراهم نمود (بطور مثال شهرداری منطقه 9 ـ مناسبسازی خیابان شمشیری و...). نکته قابل توجه درباره معابر اولویتبندی شده در هر منطقه آن است که چنانچه ادامه مسیر به معابر مناطق همجوار متصل گردد، انجام هماهنگیها و مشارکتهای لازم جهت همسانسازی اقدامات و حل مسائل احتمالی موجود در نقاط اتصال ضروری خواهد بود.
حاصل دیگر این مطالعات قادر ساختن شهرداریهای مناطق برای جذب اعتبارات سالانـه موردنیاز در اتکا بر برنامه زمانبندی قابل تنظیم به کمک اولویتهای اعلام شده است. نتایج بدست آمده که در قالب نقشه های تهیه شده برای شهر و مناطق شهری ارائه گردید، حاوی راهبردها اولیه بوده و جهت اجرا، فعال شدن شهرداریهای مناطق برای تنظیم پیشنهادات تفصیلی را طلب میکند، در راستای تحققق این امر به فرازهائی از پیشنویس جدیدالتدوین، که مواجهه اجرائی با مقولـه بهسازی و مناسب سازی معابر پیاده شهرتهران که اخیراً لازم الاجرا شده (به موازات مناسب سازی ساختمانها) را مطرح مینماید، اشاره می شود که جهت اتخاذ تصمیمات مقتضی به مدیریتهای ارشد شهرداری تهران، تقدیم گردیده است.
3 اجرای طرح مناسب سازی معابر پیاده شهرتهران (سناریوی اولیه ـ پیشنهادی)
بررسی ها و تبادل نظرهای کارشناسی بعمل آمده برای جامه عمل پوشاندن به طرح بهسازی پیادهروهای معابر شهرتهران به تدوین پیشنویس حاضر انجامید. بعنوان مقدمه میتوان گفت برداشتن گامهای پنجگانه زیر قادر است زمینه تحقق طرح فوق را فراهم آورد:
1ـ تعریف موضوع، اهداف و شرح وظایف طرح؛
2ـ تعریف نهادهای مامور و مسئول (مدیریتی و کارشناسی)، جهت هدایت، راهبری و اجرای طرح و
وظایف اصلی آنها؛
3ـ تعریف بازوهای کارشناسی طرح (از ابتدا تا مرحله اجرا) و وظایف اصلی آنها؛
4ـ تعریف کلیات روش و مکانیزم اجرای طرح؛
5ـ سقف زمانی و اعتبارات طرح (از مقدمات تا اجرا)؛
چارچوب کلی مفاهیم مستتر در هر یک از گامهای فوق ذیلاً تشریح و بیان میگردد:
3 -ماخذ: گزارش اجرای طرح پیاده روسازی معابر شهرتهران (سناریوی اولیه ـ پیشنهادی) ، 1383 ،سازمان مشاور فنی ومهندسی شهرتهران
تعریف موضوع، اهداف و شرح وظایف طرح
نظر به ضرورت و لزوم ایجاد امکان حرکت ایمن، سهل و مطلوب شهروندان در سطح معابر شهر تهران، پرداختن به موضوع حاضر از اهمیت برخوردار گردید.
هدف اصلی زیر در طرح مورد توجه قرار گرفته است:
ـ تسهیل حرکت و بهینهسازی تردد عابر پیاده در سطح شهر تهران با مناسبسازی
پیادهروها؛
نگرش موجود جهت دستیابی به هدف فوق دیدگاهی اجرائی در اتکاء کامل بر مبانی فنی و تخصصی است (ارائه راهکارهای اجرائی متکی بر روشهای علمی).
وظایف طرح عمدتاً در راستای تحقق هدف پیشبینی شده مفهوم و سمت و سو مییابد.
ـ شناسایی اولویتبندی شده معابر جهت اقدامات مورد نظر؛
ـ شناخت امکانات و محدودیتهای موجود برای اجرای طرح در تمامی زمینه ها
همانند:
3 امکانات و محدودیتهای کالبدی و فیزیکی موجود؛
3 مبانی و ضوابط ملاک عمل برای طرح و امکانات و محدودیتهای اجرائی آنها؛
3 امکانات و محدودیتهای اجتماعی و فرهنگی؛
3 امکانات محدودیتهای اعتباری و مالی؛
3 امکانات و محدودیتهای زمانی مترتب بر اجرای طرح؛
از جمله این وظایفاند.
تعریف نهادهای مامور و مسئول (مدیریتی و کارشناسی)،جهت هدایت، راهبری و اجرای طرح و وظایف
اصلی آنها نهادهای مسئول هدایت و راهبری طرح عمدتاً شامل نهادهای زیر میباشند:
الف ـ ستاد بهسازی معابر بعنوان نماینده حوزه معاونت فنی و عمرانی شهرداری تهران، عنصر اصلی
نظارت عالی ، هدایت و راهبری طرح از مرحله مقدماتی تا اجرائی؛
ب ـ شهرداریهای مناطق، بعنوان نهادهای مسئول مستقیم طرح و متولیان اصلی اجرا و تحقق آن؛
نهاد “الف” ، مسئولیت در مقیاس کلان مطالعه و اجرای طرح اعم از راهبری، تایید، تصویب و تامین اعتبار را برعهده میگیرد.
نهاد “ب” مسئول بیواسطه و بازوی اصلی، انجام بررسیهای لازم و اجرای طرح بوده و موظف است طرح را در چارچوب فعالیتهای عمده ذیل، عملیاتی نماید:
ـ انتخاب و فعال نمودن نیروی کارشناسی انجام طرح؛
ـ ایجاد هماهنگی فیمابین مجموعه کارشناسی فوقالذکر با مشاورین منتخب مناطق؛
ـ بررسی و تایید کلیه مراحل اقدامات در دست انجام (مطالعه و اجرا) و متصور برای محقق شدن طرح،
جهت ارسال به نهاد مسئول راهبری کلان (ستاد بهسازی معابر)، به منظور تصویب نهائی و فراهم آمدن
زمینه اجرای کار؛
ـ به انجام رساندن طرح در مدت زمان مقرر در قالب اعتبار تعریف شده.
تعریف بازوهای کارشناسی طرح (از ابتدا تا مرحله اجرا) و وظایف اصلی آنها
بازوهای کارشناسی این طرح به شرح زیر قابل تعریفاند:
• کارشناسان منتخب و مرتبط با مناطق که جهت انجام شرح وظایف و خدمات
تعریف شده، مسئول اقدام میگردند. وظایف این مجموعه کارشناسی که خلاصه آن در
نمودار شماره 1 مشاهده میگردد شامل موارد ذیل میباشد:
1ـ برداشتهای میدانی مورد نیاز از محور یا محورهای تعیین شده، به منظور
شناخت و توصیف آن، برای بهسازی؛
2ـ شناخت ضوابط، معیارها، مقررات و استانداردهای موجود برای کنترل و آشنائی
با امکانات و محدودیتهای محور یا محورهای در دستور کار؛
3ـ ارائه ایده های اولیه بهسازی محور (با تاکید بر مسیرهای حرکت پیاده)؛
4ـ انجام مشورتهای کارشناسی (مشاور منتخب منطقه و ...)؛
5ـ تنظیم مدارک (با دیدگاه اجرائی)، جهت بررسیهای نهائی کارشناسی و تایید و
تصویب کارفرما؛
6ـ نظارت بر اجرای طرح (در چارچوب وظایفی معین، پس از تایید توانائی و
صلاحیت مجموعه کارشناسی از سوی کارفرما).
لازم به توضیح است که نظارت پیشنهادی بر اجرای طرح توسط مجموعه کارشناسی
(مطروحه در بند 6 فوق) باید تحت پوشش و با نظارت عالیه مناطق بر اجرا، مفهوم یافته
و محقق گردد.
• مشاور منتخب منطقه جهت رایزنیهای کارشناسی لازم و هدایت اصولی و فنی کار در
راستای تحقق و اجرای اهداف، به ویژه هدف اصلی طرح؛
• کارشناسان نهاد راهبری کلان طرح (ستاد بهسازی معابر، حوزه معاونت فنی و عمرانی
شهرداری تهران)، به منظور ارائه راهحلهای بهینه و رسمیت بخشیدن به کارهای در دست اقدام.
تعریف کلیات روش و مکانیزم اجرای طرح جهت تحقق طرح در پیش گرفتن روند زیر توصیه میگردد:
1ـ تنظیم فهرست اولویتبندی شده از معابر نیازمند بهسازی در مناطق، متکی بر مطالعات مربوط به
موضوع مورد نظر، انجام شده توسط سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران در سال 1375 ،از جانب
ستاد بهسازی معابر و ارسال آن به مناطق جهت بررسی، اعلام نظر و اقدام؛
2ـ بررسی، مطالعه و اعلام نظر سریع مناطق در مورد فهرست پیشنهادی باتوجه به شناخت دقیق آنها
نسبت به منطقه و تایید یا تغییر محور یا محورهای مورد نظر و انطباق هرچه بیشتر آنها با نیازهای روز
شهروندان و به تبع شهر و منطقه؛
3ـ پس از این اقدام، محور یا محورهای مورد نظر تثبیت و محمل لازم برای فعال شدن تمامی
هسته های ذیربط و شروع اقدامات در چارچوب معین شده به وجود میآید (نمودار شماره 2 شمای کلی
این روند را ارائه میکند).
اقدامات مورد نیاز برای تحقق طرح در اتکا بر وظایف معلوم برای مجموعه کارشناسی آغاز و پس از رایزنیهای کارشناسی لازم با هسته های ذیربط، به تهیه طرح اجرائی خواهد انجامید (مراجعه شود به نمودار شماره 1 ،(که متعاقب آن مراحل بررسیهای نهائی کارشناسی و تایید و تصویب نهادهای مسئول مدیریت و راهبری طرح ممکن گردیده، زمینه اجرای آن ایجاد خواهد شد (نمودارهای شماره 3 و 4.(
سقف زمانی و اعتبارات طرح (از مقدمات تا اجرا)
برنامه این بخش از کار باید عملاً به مرور در خلال انجام بخشهای مطالعاتی پیشبینی شده مشخص و نهائی شده مرجع و مبنای سنجش و اجرای اقدامات مورد نظر قرار گیرد.
4 2ـ ارزیابی ظرفیت مناطق برای تجهیز و مناسب سازی
هدف از انجام این تحقیق انتخاب منطقه یا مناطقی در شهرتهران بود که علاوه بر بهرهمندی از خدمات و امکانات موردنیاز کم توانان جسمی ـ حرکتی و با داشتن اولویت در این زمینه، از قابلیتهای شهرسازی و زیست محیطی نیز برخوردار باشند، تا بتوان با تخصیص اعتبارات لازم مبتنی بر برنامهای تدوین شده، آن منطقه یا مناطق را در راستای تامین ضوابط مصوب وزارت مسکن و شهرسازی، بطور کامل مناسبسازی نمود. بدین منظور در تداوم و در جهت تکمیل مطالعات ارائه شده در مبحث پیشین، مناطق دارای اولویتهای برتر از دیدگاه سایر قابلیتهای مطرح در زندگی شهری همچون:
ـ کیفت و کمیت شبکه حمل ونقل و دسترسی؛
ـ سیما، منظر و فضای مطلوب شهری؛
ـ توپوگرافی؛
ـ ویژگیهای طبیعی و
ـ آلودگیهای صوتی و هوا؛
مورد ارزیابی و مقایسه قرار گرفتند تا در ترکیب با موازین مناسب سازی، منطقهای برگزیده شود که دارای مجموعهای از قابلیتها بوده و ارزش سرمایهگذاری در مقیاس یک منطقه شهری را داشته باشدجهت انجام ارزیابی، از میان عوامل فوقالذکر شاخصهای مورد نظر استخراج و مبنای تحلیلهای علمی قرار گرفتند. روش ملاک عمل در این سنجش نیز شیوه تحلیلی P.H.A بوده است (اطلاعات پایه موردنیاز برای تحلیل از نهادهای مرتبط ذیصلاح و برداشتهای میدانی، تامین گردید).
نتیجه بررسی این بخش از مطالعات (دیدگاه فضای مطلوب شهری) به اولویتبندی مناطق چهارگانه تحت مطالعه بدین ترتیب:
منطقه3 شهرداری تهران، منطقه 6 شهرداری تهران، منطقه 12 شهرداری تهران،منطقه11 شهرداری تهران، انجامید (جدول شماره 5،(که نهایتاً در تلفیق با اولویتبندی حاصل از دیدگاه کاربریهای اصلی (خدمات موردنیاز کم توانان) به نتیجه ذیل:
منطقه 6 شهرداری تهران، منطقه12شهرداری تهران،منطقه 3 شهرداری تهران،منطقه11شهرداری تهران، تبدیل شد که ملاک عمل اقدامات تفصیلی و اجرائی، در مناطق مزبور تلقی میگردد (نقشه شماره 8 .(
3ـ نتایج کاربردی مطالعات ـ راه کارهای اجرائی
مناسبسازی فضای شهر با توجه به نیازهای معلولین، امکان استفاده همگان از محیط شهری را بوجود میآورد. بهره گرفتن بهتر از محیط، بدین معنا است که آن محیط برای جوابگوئی به همه شهروندان، از جمله معلولین، سالمندان، کودکان و دیگران طراحی شده باشد. هرچند مناسبسازی کامل فضای شهر مشکل و گاه ناممکن بنظر میرسد، اما بسیاری از ویژگیهای محیط، که تامین آنها برای آسایش معلولین حائز اهمیت است، از پیچیدگی خاصی برخوردار نبوده و تحقق شان بسهولت میسر می گردد.
همه کسانی که در طراحی و ساخت محیطهای شهری دخالت دارند (اعم از مدیران شهری، شهرسازان، معماران و ...)، آرزومندند از شهر و بنائی که میسازند، همه بطور عادلانه و یکسان بهرهمند شوند، مردم در استفاده از شهر دارای فرصتهای
4 -جهت اطلاعات بیشترمراجعه شود به مطالعات تحت همین عنوان، 1376 ،مرکزاسناد فنی سازمان مشاور فنی ومهندسی شهرتهران
5 -ماخذ: رهنمودهائی برای ایجاد و گسترش محیط بدون مانع، 1373 ،مرکزاسناد سازمان مشاور فنی ومهندسی شهرتهران
مساوی باشند و در نگهداری آن مشارکت نمایند، اما همواره چنین نیست زیرا عوامل بسیاری در تعریف وضعیت کالبدی شهر
6 دخالت دارند که بسیاری از آنها خارج از عهده معماران، شهرسازان و حتی مدیران شهری است.
مجموعه مطالعات انجام شده که عمدتاً برای پاسخگوئی به بخش شهرسازی ضوابط معلولین جسمی ـ حرکتی مصوب وزارت مسکن و شهرسازی مفهوم یافته است به نتایج کاربردی زیر:
الف : اولویت بندی شبکه معابر جهت مناسب سازی در سطح شهرتهران؛
ب : شناسائی مناطق اولویت دار برای مناسب سازی کامل در شهرتهران؛
ج: تهیه طرحهای تفصیلی، موضعی و مقیاس خرد (تحقق اجرائی مطالعات)؛
منجر شد. بندهای الف و ب بعنوان نتایج حاصل از مباحث اول و دوم این مجموعه قبلاً تشریح گردیدهاند ونمونه هائی از مناسب سازی مدنظر در بند ج همانند:
7 ـ مناسب سازی پارک لالـه (مطالعه ـ طرح ـ اجرا)
8 ـ محله نمونه در منطقه 6) طراحی تفصیلی)
ـ مناسب سازی خیابان شمشیری (واقع در محدوده منطقه 9 شهرداری تهران ـ نمونه طراحی
شده ـ طرح مرحله دوم، گام پیش از اجرا)
9 ـ مکانیزم اجرائی مناسبسازی معابر پیاده (مقولـه برنامه ریزی)
ـ و ...
معرف نتایج کاربردی تمامی مطالعات انجام شده و بطور اخص دو مطالعه مطروحه در مجموعه حاضر در سازمان مشاور فنی ومهندسی شهرتهران به نمایندگی از طرف حوزه معاونت فنی وعمرانی شهرداری تهران، در راستای محقق نمودن مقولـه مناسب سازی شهر برای کم توانان جسمی ـ حرکتی است.
بنابراین تجربه نشان داد که مناسب سازی شهر در اتکاء بر مبانی علمی و طراحی، قابل تحقق است و مطالعات انجام شده و دست آوردهای حاصل از آنها، موید بذل عنایت و توجه به امر مناسبسازی در مجموعه مدیریت اجرائی شهر(شهرداری تهران) با پیشگامی حوزه معاونت فنیوعمرانی، بعنوان اجرائیترین بازوی این مجموعه است. اما آنچه که روند انجام مناسبسازی را در سطح شهر کند نموده و با دشواریهائی مواجه میسازد، موجود بودن بخش عظیمی از کالبد شهر که نیازمند مناسبسازی است،
میباشد (مناسبسازی فضاهای شهری) ،پدیدهای که هرگونه مداخله را مستلزم اعمال ملاحظات و احتیاطهای لازم مینماید.
مناسب سازی و بهسازی هر معبر (برخلاف تک ساختمان) ، جلب نظر، رضایت و توجیه شهروندان ذینفع و ذینفوذ را (که عمدتاً مالکان املاک جداره های تحت مناسبسازی را تشکیل میدهند)، طلب میکند، در این مرحله بهرهگرفتن از مشارکت فکری و مالی شهروندان امری ضروری برای به منصه ظهور رسیدن مناسبسازی شهر به شمار میرود، بدیهی است استفاده از نقطه نظرات معلولین و کمتوانان جسمی وحرکتی بعنوان بهرهمندان ردیف اول مقولـه مناسب سازی، در بهینه نمودن طرحهای ارائه شده و اجرای آنها، بسیار حائز اهمیت خواهد بود.
رعایت احکام زیر توسط مجریان پدیده مناسب سازی شهر را تسهیل مینماید:
ـ ارائه توضیحات روشن و کافی به شهروندان ساکن و شاغل در محدوده تحت پوشش مناسبسازی از
مرحله آغاز اقدامات (برداشتهای میدانی و ...) تا خاتمه؛
ـ تهیه طرح مناسب سازی مبتنی بر ضوابط، مقررات و استانداردهای جاری در اتکا بر حفظ منافع عمومی
و خصوصی شهروندان؛
6 -مطالعات انجام شده تحت عنوان : ارزیابی ظرفیت مناطق برای تجهیزو مناسب سازی، ضرورت انجام این مطالعه را تایید نمود.
7ـ همان توضیحات بند 2
8 -جزئیات در مبحث 1 آورده شده است .
9 -اجرای طرح پیاده روسازی معابر شهرتهران (سناریوی اولیه ـ پیشنهادی )، 1383 سازمان مشاور فنی ومهندسی شهرتهران
ـ مرحلهبندی اقدامات بنحوی که کمترین اختلال در زندگی جاری و روزمره شهروندان حاصل
شود(برنامهریزی و مدیریت اجرائی طرحها)؛
ـ نکته قابل توجه دیگر آنکه، کلیه اقدامات هنگامی مثمرثمر خواهند بود که برنامه و طرح موجود برای
اجرا باسعه صدر، شکیبائی، دقت نظرمسئولین و کارشناسان، اجرا، همراه و همگام گردد.
در خاتمه این مبحث مجموعهای از توصیه ها و نمونه های طراحی و اجرا شده موثر در مناسبسازی بهینه فضاهای شهری جهت تکمیل نتایج کاربردی مطالعات ارائه میگردد، به امید آنکه با نگاه هوشمندانه و نقادانه خوانندگان محترم متن تهیه 10 شده، مواجه ومفاهیم مطروحه را در هردو قالب نوشتاری و تصویری، بهبود بخشیده، اصلاح و تکمیل آنها را میسر سازد.
توصیه ها و نمونه ها:
الف : پیادهروها
ـ در مرحله اولیه تهیه نقشه، باید به چگونگی جابه جایی و حرکت عابران میان مناطق مختلف شهری،
توجه شود. بهتر است سیستم شبکه پیوسته و جداگانه برای عابرین پیاده ایجاد کرد. اتصال و پیوند کاربریهای مهمتر، در یک منطقه شهری، شرایط خوبی را برای ایجاد مسیرهای ایمن عابر پیاده، به وجود میآورد.
ـ باید سیستم حرکت جامع و فراگیری برای رفع نیازهای معلولین بوجود آورد، بویژه در مسیرهایی که با
شبکه محلی پیاده مرتبط و به سیستمهای حمل ونقل عمومی متصل باشد.
ـ برای طراحی، تهیه نقشه های محلی و ترافیکی الزامی است تا وضعیت سیستم شبکه عابرپیاده را به
دقت مشخص و بررسی را ممکن نماید، بدین ترتیب است که میتوان امکان دسترسی تمام افراد را به ساختمانها و ورودیها فراهم نمود.
ـ سیستم حرکت عابر پیاده باید در نقاط خاص و طبق شرایط آن محدوده تعبیه شده باشد تا معلولین
بتوانند از پیاده رو به سهولت و مستقیماً سوار وسیله نقلیه شده یا از آن پیاده شوند.
ـ برای حرکت عابر پیاده در بین نقاط اصلی منطقه شهری، باید شبکهای از پیادهروها تشکیل شود،
همچنین لازم است به ارتباطات عابرین با پایانه های اتوبوس و راه آهن، و نقاط تجمع گروهی، از قبیل ایستگاه اتوبوس، پارکینگ اتومبیل، پایانه های عبوری و غیره، توجه خاص معمول داشت.
ـ هرجا که امکانپذیر باشد باید راه های عابر پیاده را در کوتاهترین و مناسبترین مسیر پیشبینی نمود،
زیرا استفاده از سطوح با شیب زیاد (خارج از ضوابط) بدون کمک برای معلولین مشکل است.
ـ برای هشدار به نابینایان درباره وجود موانع یا حفره در پیادهرو، نصب علائم حسی در کف، با رعایت
فاصله مناسب از موانع، ضروری است.
ـ از ایجاد موانع غیرضروری در مسیرهای پیاده باید پرهیز کرد. در موانع موقتی، از قبیل کارهای
ساختمانی و غیره، باید موارد ایمنی را برای به حداقل رسانیدن خطر آسیب پذیری مردم رعایت نمود. موارد
ایمنی شامل علائم هشدار دهنده برای جلوگیری از سقوط افراد یا برخورد با موانع ایجاد شده است، نابینا باید بتواند با عصای خود مانع را تشخیص دهد.
ـ همسطح بودن هرگونه تاسیسات شهری در کف پیادرو الزامی است و در موارد خاص باید تاسیسات
خارج از سطح را با محفظه مناسب محافظت کرد.
ـ بناها، تسهیلات، عناصر و فضاهای واقع در یک محوطه حداقل باید با یک راه پیاده به یکدیگر متصل
شوند.
10 -ماخذ : رهنمودهائی برای ایجاد و گسترش محیط بدون مانع، 1373 ،مرکزاسناد فنی سازمان مشاور فنی ومهندسی شهرتهران
ـ سطح تمام پیادهوها باید سفت، محکم،همواره و غیرلغزنده باشد. در صورت امکان در مجاورت پلها و
مسیر تقاطعها و کاربریهای خاص از مواد و رنگهای مختلف در پیادهروها استفاده شود تا در جهت یابی و تشخیص به کسانی که دارای اشکالات بینایی هستند. کمک و یاری نماید.
ب ـ پلهای ارتباطی بین پیاده رو و خیابان
ج ـ محل عبور عابر پیاده از خیابان
دـ توفقگاه
ـ فضای پارکینگ برای ناتوانان جسمی ـ حرکتی باید در کوتاهترین فاصله و نزدیکترین موقعیت به
ورودی قابل دسترس، پیادهرو و راه ارتباطی قرار بگیرد.
ـ معلول میتواند در رانندگی استقلال داشته باشد، به منظور استفاده حداکثر از این استقلال، باید
فضای پارکینگ خاص برای معلولین، در نزدیکترین نقطه به در ورودی ساختمان یا سایر تاسیسات عمومی،
تعبیه گردد. وجود چنین پارکینگهایی در مجاورت در ورودی اصلی یا ورودیهای بدون پله (همسطح با
خیابان) بسیار مطلوب خواهد بود، همچنین برای اشخاصی که از صندلی چرخدار یا سایر وسایل کمکی
حرکتی استفاده میکنند باید فضای آزاد و بدون مانعی در یک سمت فضای پارکینگ در نظر گرفته شود.
هـ ـ نظام حمل نقل
ـ سیستمهای حمل ونقل عمومی و خصوصی برای بسیاری از معلولین جهت جابه جایی و رفت وآمد
بین نقاط مختلف شهر و شرکت در فعالیتهای اجتماعی حایز اهمیت است. دستیابی و استفاده راحت از
سیستمهای حمل ونقل عمومی برای این قشر از شهروندان ضرورتی مهم است.
ـ نصب سرپناه، حفاظ، نیمکت با ارتفاع مناسب، ایجاد شرایط مناسب به منظور امکان انتظار و تردد
معلولین در پایانه های درون شهری و برون شهری، مراکز شهری و نزدیک ساختمانهای عمومی پرتردد، و در
صورت امکان تعبیه سکوی مکانیکی در ایستگاه برای هدایت آنها به داخل اتوبوس، همچنین در نظر گرفتن
محل استقرار اختصاصی در وسیله نقلیه، برای جابه جایی معلولین، لازم است.
ـ اتوبوسها باید ترجیحاً از امکان سوار شدن بدون مشکل معلولین برخودار باشند. استفاده از راهحلهای
فنی و پیشرفته و اتوبوسهای با ارتفاع کم از سطح زمین هنوز عملی و امکان پذیر نگردیده است. توصیه
میشود برای استفاده آسان معلولین از اتوبوس، سکویی به ارتفاع سطح کف اتوبوس در ایستگاه و فضای
کافی پیشبینی گردد. دسترسی آسان به این سکو باید با رعایت ضوابط مربوطه میسر باشد.
ـ برای کمک به نابینایان یا اشخاصی که دارای مشکل بینایی شدید هستند، محوطه ایستگاه های
اتوبوس باید به طور ایمن و منطقی ساخته شوند. محل انتظار برای اتوبوس یا انتهای سکوی انتظار باید با
عصا قابل تشخیص باشد. نقشه مسیر و راه ها، جدول زمانی، ورود و خروج اتوبوس در پایانه ها یا هرگونه
اطلاعات دیگری درباره اتوبوسها باید به طور مشخص و آشکار نشان داده شود وبخوبی و بوضوح طراحی
شده باشند.
ـ معیارها و ضوابط ملاک عمل برای پایانه های اتوبوس، باید برای دسترسی به مترو در ایستگاه های
مربوطه در نظر گرفته شود. بلندی سکوها با ارتفاع و بلندی واگنها یا پله های ورودی باید همتراز باشد.
نزدیک به در ورودی واگنها باید برای معلولین صندلی ویژه در نظر گرفته شود.
وـ سطح شیبدار
ـ رامپها باید طوری محفاظت شوند که در محلهای توقف اتومبیل و موانع دیگر قرار نگیرند.
ـ در مناسبسازی اماکن عمومی موجود، چنانچه امکان اجرای سطحهای شیبدار استاندارد نباشد،
تبدیل بخشی از پله به شیب میتواند جابه جائی معلولین به کمک دیگران را تسهیل نماید.
زـ تجهیزات شهری
واژه تجهیزات شهری، اشیاء و اجزاء بسیاری را در محیط در بر میگیرد، از جمله ایستگاه اتوبوس، نیمکتهای انتظار، صندوق پست، تابلوهای علائم، تلفن عمومی، توالت عمومی، دکه های روزنامه و گل فروشی و موارد مشابه. از تجهیزات شهری عموماً در جایی استفاده میشود که مورد نیاز بوده و بدون نفوذ در شبکه عابر، قابلیت دسترسی دارد. محل استقرار تجهیزات و مبلمان خیابانی نباید مانع گذر و عبور آزاد شود و ایمنی لازم در آنها باید رعایت گردد.
ح ـ علائم
علامتها و اطلاعات نوشته شده باید در جایی قرار گیرد که افراد نشسته بتوانند آنها را ببینند. رنگ علائم و نوشته ها باید بازمینه خود در تضاد باشند. بخشی از تابلوهای راهنمای اصلی با خط بریل نیز نوشته شود تا مورد استفاده نابینایان قرار گیرد.
منابع و ماخذ:
1ـ اولویتبندی رفع موانع از شبکه معابر شهرتهران، 1375 ،سازمان مشاور فنی ومهندسی شهرتهران
2ـ ارزیابی ظرفیت مناطق برای تجهیز و مناسبسازی ، 1376 ،سازمان مشاور فنی ومهندسی شهرتهران
3ـ اجرای طرح پیاده روسازی معابر شهرتهران (سناریوی اولیه ـ پیشنهادی)، 1383 ،سازمان مشاور فنی مهندسی
شهرتهران
4ـ رهنمودهائی برای ایجاد گسترش محیط بدون مانع، 1373 ،مرکز اسناد فنی سازمان مشاور فنی ومهندسی شهرتهران
#کاشی سنتی
#کاشی سنتی رنجبران
#قیمت کاشی سنتی
#کاشی مسجد
#کاشی گنبد
#کاشی تزئینی