hc8meifmdc|2011A6132836|Ranjbaran|tblEssay|Text_Essay|0xfcff7b06070000002b0d000001000100
معماری در عصر حاضر مدیون مردانی است که امروزه کمتر از آنان یاد می شود. معمارانی که به سبک مدرن ویژه ای در ایران دست یافتند و بر آن مداومت ورزیدند. ماکسیم سیرو، آندره گدار، نیکلای مارکوف، آوانسیان و … با وجود تلاش های مستمر در دو قرن گذشته به گمنامی سپرده شدند. در واقع اینها بانیان معماری و شهرسازی در ایران معاصرند. ایرانی که سال های متمادی مقهور و مسحور تمدن فرنگیان بود
تهران_ 10 خرداد 1384_ میراث خبر:
گروه فرهنگ، محدثه یوسفی: معماری در عصر حاضر مدیون مردانی است که امروزه کمتر از آنان یاد می شود. معمارانی که به سبک مدرن ویژه ای در ایران دست یافتند و بر آن مداومت ورزیدند. ماکسیم سیرو، آندره گدار، نیکلای مارکوف، آوانسیان و … با وجود تمام تلاش های مستمر و مجدانه شان در دو قرن گذشته به گمنامی سپرده شدند. در واقع اینها بانیان معماری و شهرسازی در ایران معاصرند. ایرانی که سال های متمادی مقهور و مسحور تمدن فرنگیان بود.
تاسیس این بناها اگرچه به اهتمام این افراد صورت گرفت اما بدون حمایت شاهان، دولت ها و درباریان وقت هرگز استوار نمی‌شد. اینان که غالبا دانش آموختگان غرب بودند با تقلید از معماری غربی و تلفیق آن با معماری سنتی ایرانی توانستند بنیادها و ابنیه های ابتدایی معماری و شهرسازی را در ایران پایه گذاری کنند. بارزترین و مهمترین خصیصه این معماران که آنان را از نسل های آینده متمایز می سازد، آگاهی و شناخت آنان از میراث معماری ایرانی بود. مقیاس و دامنه فعالیت های معماری و شهرسازی فضایی را پراکند که در آن مهندسان خارجی و ایرانیان از فرنگ برگشته در تعامل با یکدیگر قرار گرفتند. به غیر از اینها، معماران دیگری همانند فروغی و وارتان هر کدام به تنهایی به لحاظ سبک و فرم در معماری ایران تاثیر گذار بودند و به تجربه هایی در زمینه آمیختن سبک های معماری ایرانی با سبک های غربی دست یازیدند. این معماران در عصری که سنت و دیرینگی اساس آن را تشکیل می داد، نمی توانستند پیام دنیای نوین را جز از طریق نمادها و ساختمانهای مدرن به جامعه آن روز منتقل سازند. اهتمام و جدیت این مردان در تاسیس و بنیاد چنین عمارت و ابنیه هایی استوانه مستحکمی از ریشه های مدرنیته در جامعه ایران بود.
نیکلای مارکوف
نیکلای مارکوف متولد سال 1882 میلادی در شهر تفلیس گرجستان در بخش معماری دانشکده هنرهای زیبای آکادمی سلطنتی سن پتررزبورگ به تحصیل پرداخت و در سال 1910میلادی، فارغ التحصیل نقاشی معماری شد.
چهارسال بعد از بخش فارسی آکادمی زبانهای شرقی سن پترزبورگ فارغ التحصیل شد. در خلال جنگ جهانی اول در قفقاز خدمت کرد. وی در سال 1917 م (1336 ق. 1269ش.) آجودان فرماندهی بریگاد قزاق شد که یک واحد ویژه نظامی در ایران بود که ناصرالدین شاه آن را تشکیل داده بود. مارکوف دوست و همردیف رضا شاه بود. وی پس از خروج از بریگاد قزاق درسال 1921 م. فعالیت معماری خویش را در تهران آغاز کرد. او معماری اسلامی و شیوه های سنتی احداث بناهای ایرانی و مصالح محلی از قبیل آجر، سنگ، کاشی و گچ را می ستود. در واقع، آجرهای خشتی که وی به کار می برد به نام آجر مارکوفی مشهور شد. شهر تهران در دهه 1300 و1320ش پر از ساختمان هایی به سبک او شد، سبکی که تلفیق چهار نوع فرهنگ را به نمایش می نهاد: مدرن، التقاطی، غربی و ایرانی.
وی چندین وزارتخانه، ساختمان شهرداری و اداره، کارخانه، کاخ و زندان، استادیوم ورزشی، مدرسه و مغازه ساخت. در میان ساختمان های بسیار هماهنگ با فرهنگ ایرانی که مارکوف ساخت، می توان به ساختمانهای قدیمی شهرداری، دبیرستان البرز، مدرسه ژاندارک و کارخانه های قند ورامین و کرج اشاره کرد. او همچنین ساختمان سفارت ایتالیا و ساختمان سینگر درخیابان سعدی را به سبک کلاسیک اروپایی ساخت که در آن ها برای اولین بار در ایران از پنجره هایی با شیشه های یکسره بزرگ استفاده شده بود. وی همچنین چندین خانه از جمله خانه قره گوزلو و خانه نوابی در پل رومی، نزدیک الهیه در شمال تهران را نیز به سبک کلاسیک در آورد.
آندره گدار
نخستین آرشیتکت خارجی بود که در ایران سمتی دولتی داشت. او برای حفاری های باستان شناسی وحفظ میراث گذشته خط مشی هایی ارائه کرد و موزه جدید باستان شناسی تهران و موزه ایران باستان را او ساخت.
گدار در مقام نخستین رئیس دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران، بیش از 30 سال در آموزش معماری ایرانی دخالت داشت. او به کمک محسن فروغی برنامه درسی رشته معماری را براساس برنامه مدرسه عالی هنرهای زیبای فرانسه تدوین کرد و راهنمای اصلی در تهیه طرح محوطه دانشگاه تهران توسط وی صورت گرفت.
یکی دیگر از موفقیتهای آندره گدار ترکیب همدلانه سنت و معماری در مقبره حافظ در شهر شیراز بود که در سال 1318 شمسی ساخته شد. این کلاه فرنگی که از همه جهات باز است و در باغ بهشت آسای حافظیه شیراز واقع شده نمایانگر تسلط وافر معمار آن در به کاربردن سنن ایرانی است. اغلب تصور می کنند که این بناها توسط یک مهندس معمار بومی ساخته شده است.
ماکسیم سیرو
ماکسیم سیرو در مدت سه دهه برجسته ترین معمار خارجی در ایران بود. وی به عنوان باستان شناس وارد ایران شد و به سرعت جذب برنامه های بازسازی شاه شد. «سیرو»، علاقه وافری به سنت های معماری ایران داشت، او که مستقیما در چند پروژه بازسازی ازجمله بازسازی مساجد قم و یزد دخالت داشت، به طراحی ساختمانهای مدرن متعددی پرداخت که تفسیر او از معماری سنتی را ارائه می کردند.
و شکل بارزتر این خصوصیت را می توان در مدارسی دید که در شهرستان های مختلف احداث شد. در مدارس ساخت او که با توجه خاص به شرایط خاص منطقه، آب و هوا و فرهنگ طراحی شده اند، عناصری سنتی مانند گنبد و بادگیر و ایوان به کار گرفته شده است.
آثار مهم معماری او عبارت اند از: مجتمع دانشکده پزشکی و چندین دانشکده دانشگاه تهران، کتابخانه ملی، بخش های الحاقی به موزه ایران باستان، چند بنای یادبود، بیمارستان، مدرسه، استادیوم، کارخانه، هتل و ویلا برای چندین وزیر و مقام عالیرتبه دولتی. بعلاوه سیرو با مهندس معمار ایرانی، محسن فروغی، در مراحل ساخت ساختمان های دانشگاه تهران و وزارت دارایی که طراح آنها مهندس فروغی بود نیز همکاری می‌کرد. نیکلای مارکوف، آندره گدار و ماکسیم سیرو، تا آخر دهه 1330 ش نیز فعال و با نفوذ بودند. آنان با مشارکت در برنامه مدرن سازی رضاشاه در برقراری یک نظام آموزشی و نحوه فعالیت حرفه ای نقش مهمی برعهده داشته و برای وارثان ایرانی خود مجموعه ای از آثارمکتوب و آثار ساخته شده برجای گذاشتند که به روشنی تمام از امکانات ایجاد معماری جدید حکایت می کردند.
معماران ایرانی تهران
محسن فروغی، اولین مهندس معمارایرانی بود که در برنامه سازندگی رضا شاه شرکت کرد. وی یکی ازبانیان حرفه معماری در ایران بود. او فرزند ذکاء الملک فروغی، در سال 1313 شمسی، از مدرسه عالی هنرهای زیبای پاریس فارغ التحصیل شد. تعدادی از ساختمانهای مهمی که او ساخت عبارتند از:دانشکده حقوق دانشگاه تهران با همکاری ماکسیم سیرو، وزارت دارایی، شرکت تعاونی دولتی به نام تعاون و مصرف، بیمارستان بانک ملی وشعبات این بانک درشهرهای شیراز، اصفهان، تبریز و بازار تهران.
شیوه‌ای که در طراحی بناها بکارمی برد ترکیبی از شیوه های مدرن و سنتی بود که ساختمان بانک ملی بازار نشان دهنده سبک فروغی اوست.
مشارکت او در تشکیل انجمن آرشیتکت های ایران وتاسیس نخستین مجله حرفه‌ای به نام آرشیتکت سبب شد که وی به نیروی محرک اصلی جنبش مدرن معماری ایران بدل شود.
وارتان آوانسیان
از ارامنه اهل تبریز بود که در ساخت بناهای خصوصی و عمومی شهرت زیادی پیدا کرد. او به اروپا رفت و در آنجا تحصیل کرد و پس از مدتی طراحی در یکی از کارگاههای قالیبافی و تدریس در مدارس تهران، در رشته معماری و شهرسازی مدرسه عالی تخصصی معماری در پاریس به تحصیل پرداخت.
ازجمله بناهای ثبت شده به نام وی را می‌توان از مدرسه کودکان بی سرپرست (واقع در خیابان سرگرد سخایی فعلی)، هتل دربند، کاخ رضا شاه در سعدآباد، دو سینما در تهران، سینما متروپل در خیابان لاله زار، ودیانا در خیابان شاه رضا (انقلاب) را نام برد. استفاده خلاق او از بتن تاثیر زیادی در گسترش معماری مدرن در ایران داشت. کاخ دربندش با کف های طره ای، و استفاده از خطوط روشن افقی و عمودی توجه همه را در حرفه معماری به خود جلب کرد.
گابریل گورکیان
گورگیان در سال 1921 میلادی از دانشکده معماری وابسته به آکادمی هنرهای زیبای وین فارغ التحصیل شد. گابریل گورکیان شاگرد اسکار اشترنارد از شاگردان جوزف هافمان بود. وی ابتدا سرمعمار در شهرداری تهران و بعدها وزارت دارایی شد. از بناهای تاسیس شده توسط وی می توان باشگاه افسران تهران و تئاتر تهران در خیابان فردوسی، سه وزارتخانه و هفت ویلای خصوصی را نام برد.
او بعد از ترک ایران در سال 1316 ش، حدود ده سال در انگلستان و فرانسه بود و پس از آن برای همیشه در امریکا مقیم شد.
پس از تاسیس بناهایی در تهران، که متعلق به معماران اروپایی بود، به تدریج معماران ایرانی با اقتباس از معماری مدرن و سنتی حاکم در ایران دست به ابداعات نوینی زدند که در تاریخ معماری ایران در آن زمان بی بدیل بود. از نسل اول معماران ایرانی فقط سه تن میراث شایان ذکری باقی گذاشتند: کیقباد ظفر بختیار، علی صادقی، ایرج مشیری از نام آورترین آنانند:
1- کیقباد ظفر بختیار
درکالج سلطنتی هنر انگلستان تحصیل کرده بود. او در بناهایش از پنجره های گرد و کوچک و پنجره های قابدار با سایبان استفاده می‌کرد و حجمهای هندسی در کارش به چشم می‌آمدند. ساختمان بانک ملی شهر گرگان و طرح هتل آب گرم در لاریجان در واقع نشان دهنده سبک او بود.
2- علی صادق
در سال 1309 به اروپا رفت و در دانشگاه کان و آکادمی هنرهای زیبای بروکسل به تحصیل پرداخت و در سال 1316 شمسی به ایران بازگشت.
در سال های 1318 و 1319شمسی به عضویت انجمن شهرداری تهران انتخاب شد. او در تشکیل انجمن آرشیتکت های ایرانی بسیار موثر بود. طراحی موزه تبریز، بانک رهنی و مقبره رضاشاه از اثرات وی بوده است. مهم ترین نقش و تاثیر صادق در محیط معماری، ترویج ساخت مسکن ارزان قیمت بود.
3ـ ایرج مشیری
سردبیر و موسس مجله آرشیتکت، یکی از چهره های اصلی در تبدیل معماری به حرفه بود. او نظریه پردازی قوی بود که از نشریه خود برای طرح مسائل زمان خویش، و فراهم آوردن تریبونی برای معماران و بازکردن باب گفتگو بین معماران، دیوانسالاران، سیاستمداران و عامه مردم استفاه می کرد. هرچند مجله آرشیتکت نتیجه تلاش وهمکاری جمعی بود اما خط مشی اصلی آن را مشیری تعیین می کرد. اهمیت او در ارائه مباحث و اندیشه های معماری مدرن بود و مجله‌اش، گرچه عمری کوتاه داشت، آرمانگرایی نسل جوان معماران حرفه ای ایران را منعکس می کرد.
منابع:
1ـ پیشکسوتانی که به تهران مدرن شکل دادند، مینا معرفت، موزه ملی تاریخ امریکا، بنیاد اسمیت سونیین، واشینگتن
2ـ ایران و مدرنیته، مصاحبه رامین جهانبگلو با ایرانشناس فرانسوی برنارد اورکاد، نشرگفتار، چاپ 1379
3ـ ایران و مدرنیته، مصاحبه رامین جهانبگلو با رضا مقتدر، نشرگفتار، چاپ 1379
4ـ تهران پایتخت دویست ساله، شهریار عدل و برنارد اورکاد، انتشارات وزارات مسکن و شهرسازی ، 1366
5ـ گزارش دانشگاه تهران و مدرسه دارالفنون، سیروس علی نژاد، سایت فارسی بی. بی. سی، بهمن
#کاشی سنتی
#کاشی محراب
#کاشی گنبد
#قیمت کاشی سنتی