در آمدی بر ابزارهای شهرسازی در کنترل ترافیک

دکتر رحمت محمدزاده ، استادیار و مدیر گروه معماری ، دانشگاه تبریز، تبریز

چکیده

اگر به فرایند تهیه و اجراء طرحهای ترافیک و حمل و نقل شهری کشور نظری افکنده شود آنچه که بیشتر جلب توجـه مـی نمایـد بخ شی گرائی و تاکید خاص روی جنبه های فنی و تکنولوژیکی این طرحها است . با تبعی تلقی نمودن نقش عوامل تاثیر گذار ، سعی بر ایـن اسـت که با ارائه تسهیلات و تجهیزات جدید ، مسائل و مشکلاتی چون راه بندانها ، تصادفات ، تخلفات ترافیکی ، کمبود پارکینگ ، زمانهـای طولانـی انتظار ، کمبود شبکه ارتباطی ، آلودگی هوا ، صدا و نظایر آن کاهش یابد .

با چنین اوضاعی ، مقاله حاضر درصدد تبیین کلی روشها و ابزارهای برنامه ریزی شهری به منظور کنترل ترافیک و حمـل و نقـل شـهری مـی باشد . این مطالعه به روش توصیفی انجام می گیرد و منابع مطالعاتی آن در برگیرنده اطلاعات کتابخانه ای می باشد . در این مقاله بـا انطبـاق ت وجه اصولی به امر ابزارهای شهرسازی با واقعیات ترافیک و حمل و نقل شهری به این نکته تاکید می شود که لازمه توسعه پایدار در ترافیک مکان یابی ، ترکیب و توزیع بهینه کاربری ها ، منطقه بندی ، تراکم و سـرانه های شـهری ، الگـوی توسـعه ، سـازمان فضـائی شـهر ، تقویـت گذرهای پیاده و دوچرخه و مواردی از این دست می باشد

کلید واژه ها : ابزارهای شهرسازی ،کنترل ترافیک ، برنامه ریزی شهری ، مکان یابی ، توزیع کاربری اراضی .

1 -مقدمه

اغلب طرح های ترافیک حمل نقل شهری کشور به صورت بخشی مستقل از واقعیات محیطی اجتماعی رهنگی اقتصادی تهیه اجراء می گردند . هدف این است که با ارائه تسهیلات تجهـیزات فـنی تکنولوژیکـی بـه ویژه مدل سازی مسائل مشکلاتی چون راه بندانها تصادفات کمبودهای پارکینگ زمانهای طولانی انتظار کمبود شبکه ارتباطی آلودگی هوا صدا نظایر آن کاهش یا بد . گرچـه ایـن برخـورد بـا بکـارگیری روش هـا مـدل هـای یشرفته ترافیکی احتمالا می تواند در کوتاه مدت رضایت بخشی از عموم به ویژه رضایت مسئولین سیاسی را تامین نماید لیکن به علت ارتباط سیستمی عناصر پدیده های شهری در بلند مدت منشاء بروز مسائل مشکلات دیگری می گردد .

باید گفت که مشابه این وضعیت تا چند دهه پیش در کشورهای پیشرفته نیز وجود داشـته اسـت تـا آنکـه بـدنبال تشدید نارسائی ها انجام تلاشهای علمی گسترده پیگیر اساس طرح مسئله بالطبع روش بر خورد در نهایـت ارائـه راه حل ها دچار تحولات اساسی گردید . نکته بسیار مهم در این میان که از دهـه 1950 بـه بعـد وجـوه بیشـتری بـه خـود رفت ارتباط تنگاتنگ برنامه ریزی حمل نقل با برنامه ریزی شـهری لـزوم توجـه بـه جنبـه های دسترسـی از طریـق 10 of 1 Page در آمدی بر ابزارهای شهرسازی در کنترل ترافیک mk:@MSITStore:J:\3rd1.chm::/~htm/2302.htm 2006/11/24 کاربری زمین است که این امر بدنبال پیدایش نگـرش سـیستمی ظهـور اندیشـه های شهرسـازی دهـه 1960 مطرح شدن مباحث محیط زیست در دهه 1970 به شدت تقویت گردید ( ) . ین روند نه تنها تابحال متوقف نشـده بلکـه توسعه حمل نقل عمومی گسترش گذرهای پیاده دوچرخه ابعاد بیشتری نیز به خود گرفته است .

مقاله حاضر با توجه به اهمیت جهانی مسئله ارتباط تنگاتنگ نظام شهرسازی ترافیک که بـه تعبـیری دو روی یک سکه محسوب می گردند در راستای کمک به کنترل اصولی پایدار ترابـری شـهری درصـدد تبییـن روش هـا یـا ابزارهای برنامه ریزی شهریمی باشد. ین مطالعه به روش توصـیفی انجـام مـی گـیرد منـابع مطالعـاتی آن در برگیرنـده اطلاعات کتابخانه ای می باشد . کر این نکته خالی از لطف نیست که با توجه به دامنه بحث این بررسـی تنهـا بـه جن به های کلی می پردازد . مید است ابعاد مسئله در راستای تسهیل دسترسی های شهری روز به روز بیشتر مـورد توجـه قـرارگیرد .

2 -ابزارهای شهرسازی در کنترل ترافیک

گواینکه دانش شهرسازی به طرق مختلف از جمله اعمال سیاست ها خط مشی ها تدوین ضوابط اجرائی ملیاتی انواع مختلف طرحهای با مقیاس ملی منطقه ای محلی می تواند در ترافیک حمل نقل شهری نقش کـاراء موثر داشته باشد لیکن در این بحث بیشتر روشها ابزارهای کلی در عین حال کلیدی مد نظر بوده که در قسمت زیـر اختصار بدان ها پرداخته می شود :

1-2 مکانیابی کاربری ها

مکانیابی که به آن تعیین محل نیز اطلاق می گردد طیف وسیعی داشته از مکانیـابی شـهرها گرف ته تـا فضاهـا اربریهای مختلف شهری را در برمی گیرد ( ). با آنکه در علم شهرسازی در ارتباط با تعی ین محـل مناسـب کاربریهـا یش بینی توزیع آنها اصول تکنیک ها مدل هایی چون مدل جاذبـه (model gravity (مـدل تخص یص کـاربری تنظیم غیره) residential location model) مسکونی یابی مکان مدل) land use allocation model) تدوین گردیده با این حال در نظام برنامه ریزی طراحی شهری کشور توجه چندانی بدان ها نمی گردد .

باید توجه داشت تا زمانی که مکانیابی فضاها کاربری های فرهنگـی آموزشـی نظـایر آن ها صـرفا براسـاس میزان مقدورات یا نازل بودن قیمت زمین صورت می گیرد نه تنها حجم سفرهای زاید کاهش نیافتـه بلکـه کنـترل بهینـه ترافیک نیز ممکن نخواهد بود . این رو به منظور نیل به شهر مطلوب ضمن حفظ اصول علمی در مکانیابی کاربری ها دارد کلیه سازمانها ارگانهای ذیربط نظیر شهرداری محیط زیست آموزش پرورش نظایر آنها کلیه اقدامات را توجه به اهداف توسعه شهر ملاحظه واقعیت های موجود مورد بررسی قرار دهند .

2-2 توزیع منطقی کاربری ها

به جرات می توان اذعان داشت که ریشه ای ترین مهمترین ابزار کارائی کنترل ترافیک شهری توجه اصولی کم کیف توزیع ترکیب منطقی کاربریها در سازمان فضائی شهر مـی باشـد . گـر بـه عملکـرد موقعیـت انـدازه اربریهای موثردر تولید جذب سفر نظیر مراکز تجاری ورزشـی آموزشـی اداری تفریحـی توجـه لازم مبـذول نشود موجب بروز سفرهای زاید می گردد . به همین خاطر است که در حال حاضر ضریب سرانه سفر در برخـی شهرهای کشور نظیر تهران با وجود پایین بودن ضریب مالکیت اتومبیل از بسیاری کشورهای صـنعتی غربـی بیشـترمـی اشد(3 ).

اگر سلسله مراتب فضاهای شهری با سلسله مراتب مراکز خدماتی توام گردد اگر برنامه ریزی کاربری زمیـن شبکه حمل نقل به صورت هم زمان صورت گیرد طبعا " از حجم جابجائی های غیر ضرور کاسته می گردد . برای م ثال چنانچه در یک شهر یک میلیون نفری با ضریب مالکیت اتومبیل 50 در هزار تنهـا کیلومـتر از کل 30 کیلومـتر طـول متوسط سفرهای روزانه رفت آمد هراتومبیل از طریق توزیع منطقی کاربری ها کاسته شـود روزانـه هـزاران کیلومـتر از سفرها حذف بالطبع علاوه بر ایجاد کارائی ترافیک صرفه های اقتصادی در حمل نقل شهری را نیز به دنبال خواهـد داشت .

3-2 تعیین تراکم ها

از وظایف طرحهای شهری تعیین انواع تراکم ها در واحدی از سطح می باشد . تراکم ها اعم از تـراکم جمعیتـی مسکونی مسکونی کلی ساختمانی مسکونی همه همه در کلیت توان شهر عناصرمتشکله آن از جملـه ترافیـک حمل ونقل شهری تاثیر مستقیم دارند . گو اینکه بررسی کم وکیف نحـوه تعییـن کنـترل آنهـا از حوصـله ایـن بحـث ارج است لیکن بطور کلی می توان گفت که افزایش هر نوع تراکمی افزایش تعداد جمعیت انسانی طبعا دست ساخته های فضائی او از جمله وسیله نقلیه شبکه ارتباطی را بدنبال داشته که در صـورت تـداوم بیشـترموجـب بـه هـم خـوردن تعادل شهر می گردد .

همچنانکه نتایج مطالعه انجام شده نشان می دهد در شهر تهران میزان تراکم با تعداد تخلفات رابطه مستقیم برقرار می کند . لبته در این میان سهم برخی از کاربریها زیاد بوده که براین اسـاس تـراکم هـای تجـاری اداری بـه مـوازات توسعه شهربیشترین نقش را در بروز تخلفات ترافیکی به عهده دارند ( ). زم به اشـاره اسـت در چ ند سـال اخـیربـدنبال علام سیاست خوداتکائی شهرها اغلب شـهرداریها جهـت ایجـاد ممـر درآمـد توجـه چنـدانی بـه ظرفیـت تـراکم هـای یشنهادی نداشته عملا با طرحهای شهری سوداگری می کنند . بهرحال این برخورد علاوه بـر سـیستم هـای اقتصـادی اجتماعی غیره به نظام ترافیک نیز خلل جدی وارد می سازد .

بایستی اشاره نمود که هدف این بحث کاهش تراکم نیست چراکه تراکم های کم یا ویژه همچنانکـه برخـی شهرسازان نوگرا بویژه طبیعت گراها تعقیب می کنند به نوبه خود دارای یـک سـری مسائـل مشکـلات اجتمـاعی اقتصادی فرهنگی کالبدی خاص خود می باشند . آنچه که بایستی بدان تاکیـد شود تعییـن حـد متناسـب بـا توجـه بـه مقتضیات مکانی زمانی شهر می باشد . ین امرهنگامی به صورت منطقی قابل حصول است که تراکم شهر با توجه بـه عوامل سازنده آن پیش بینی واقعیت های محتمل انجام تلاشهای علمی عملی تعیین گردد .

4-2 تعیین سرانه ها

سرانه عبارت است از زمین یا فضایی که بطور متوسط از هر یک از کاربری های شهری بـه هـر نفـر مـی رسـد . تعیین سرانه های زمین در ارتباط با نوع تراکم پیشنهادی قرار دارد . نسبت به هر یـک از کـاربری های شـهری سـرانه ای 10 of 3 Page در آمدی بر ابزارهای شهرسازی در کنترل ترافیک  مشخص تعیین می گردد (5 ) . آنجا که سرانه ها در ارتبـاط بـا تـراکم هـا بـوده کـم کیـف آنهـا در تولیـد فرهای شهری موثر است از اینرو در کنترل ترافیک شهری نیز نقش ایفا می کنند . بـرای مثـال چنانچـه سـرانه فضاهایـی ظیر سبز عمومی باز پارکینگ کم در عوض سرانه فضاهای مسکونی تجاری بیش از حد مقرر با شند بطـو مسلـم شهر شاهد گره های ترافیکی خواهد بود .

لبته در اینجا هدف این نیست که برای تسهیل جابجـائی بیشـترین سـطح شـهر همچنانکـه در برخـی از شـهرهای غربی همانند لوس آنجلس ملاحظه می شـود بـه شـبکه معـابر شـهری اختصـاص داده بـدین شـکل حرکـت جایگزیـن دسترسی گردد( ) . بلکه منظور این است که با تعیین سرانه های مناسب با تکیـه بـر دسترسـی هـا هماننـد آنچـه کـه در شهرهای انگلستان یا کشورهای اسکاندیناوی قابل مشاهده است فضای زیستی مطلوب برای ساکنان بـه ارمغـان آورده شود . بدیهی است که سرانه ها حالت استاندارد نداشته بر اساس نیازها واقعیات متعدد نظیر قیمت زمین میزان درآمد فرم شهر وضعیت اقلیمی اجتماعی نوع معیشت سنت سکونت نوع سطح تکنولـوژی ترافیـک حمـل ونقـل شهری غیره از شهری به شهر دیگرمتفاوت بوده تنها با ملاحظه جوانب امر می توان به شهر سالم پایدار رسید .

5-2 منطقه بندی

منطقه بندی (zoning (یعنی تقسیم شهر به چهار منطقه عملکردی سکونت تفریح کار رفت آمد ( 7) . برای نکه شهر بتواند به این عملکردها دست یابد هرفضا عملکرد خاص خود را دارد . «گیدوئن» می نویسد : بسیار نامعقول به ظر می رسد که در دوران توسعه صنعتی اجازه داده شود که فعالیّتهای مختلف بـا هـم ادغـام گردنـد وی در ادامـه ایـن مطلب را ضافه می کند که اگر در عصر صنعتی عملکردهای متفاوت از یکدیگر تفکیک نشوند به تنهـایی عامـل مـرگ شهرهای بزرگ می شوند(8 ) .

بنابراین اگر منطقه بندی همچنانکه نوگرایان تعریف می کننـد بکـار گرفتـه شـود در آن صـورت شـهر چـیزی جـز یکسری مناطق یا قطعاتی که درصدد پاسخگوئی به عملکردهای خاص است نخواهد بود . گرچه منطقه بنـدی کـارآئی سود آوری شهر را افزایش می دهد ولی عملا با ایجاد جابجائی های بی شمار در عین حال غیر قابـل اجتنـاب ترا بری شهری را به ویژه در شهرهای بزرگ دچار اختلال ساخته بدین ترتیب مانع از استفاده بهینـه از امکانـات مـی گـردد . حالی که با منطقه بندی انعطاف پذیرمی توان توازن معقول بین بخشهای مختلف شهربرقرار نمود .

6-2 توزیع منطقی کالا و خدمات

برنامه ریزی توزیع مکانی کالا خدمات از ابزارهای مهم کنترل حمل نقل ترافیک بوده که متاسفانه به ایـن مسئله عنایت چندانی از مقیاس کلان (سطح کشور) تا مقیاس خرد (شهر تقسیمـات کالبـدی آن ) صـورت نمـی گـیرد . اگر توجه داشته باشیم که 80 رصد کالاهای توزیع شده در سطح کشور پس از ح مل از بنـادر مرزهـا بـه شـهرتهـران مجددا به دیگر نقاط کشور حمل می شوند احتمالا ابعاد قضیه بیشترروشن می شود ( ). مقیاس شهری علاوه بر مشکل ابجائی مسافران نقل انتقال بی برنامه کالا خدمات از جمله مسائلی بوده که تابحال اقـدام مناسـب صـورت نگرفتـه است .

باید گفت که این معضل محدود به شهرهای کشور نبوده در اکثر نقاط دنیا قابل قابل مشاهده می باشـد . بـرای 10 of 4 Page در آمدی بر ابزارهای شهرسازی در کنترل ترافیک mk:@MSITStore:J:\3rd1.chm::/~htm/2302.htm 2006/11/24 مثال مطالعات حمل کالا در چند شهر امریکا نشان می دهد که توزیع کالا در نواحی شهری این کشور بی برنامه است . قسمت عمده کامیونها در شهر خالی بدون بار وکم بار حرکت می کنند به این ترتیب سهم غیر لازمی از سطح خیابانها را اشغال می نمایند ( ) . بنابراین در چنین شرایطی شناخت ماهیت کالا ضرورت های جابجائی در نظر گرفتن گونگی فعالیت در شهر فراهم کردن وسایل حمل نقل برقراری ارتباط منطقی بین مراکز بـار تخلیـه مهمـتر از همه توزیع اصولی سلسله مراتب مکانی از عوامل موثر در کنترل سـفرهای زایـد شـهری اسـت . مـروزه در کشورهـای یشرفته در گرو برنامه ریزیهای جامع هماهنگ بهره گیری از سیستم هـای اطـلاع رسـانی چـون اینترنـت توانستـه انـد مسافت تعداد سفر مدت زمان کلا هزینه های جابجائی کالا را تا حد زیادی کاهش دهند .

7-2 کاهش فاصله نواحی مسکونی از نواحی اشتغال

امروزه شاید این گفته پیترهال (Hall Peter (که می نویسد : « آینده شهرها بخصوص متروپل های بـزرگ مسئله اساسی چگونگی تقسیم مناطق کار رابطه آن با محلات مسکونی خواهـد بـود نـه چگونگـی سـاختمان (مسکـن پارتمان خانه غیره ) »(10 (هر زمان دیگر ملموس تر باشد چرا که انبوه جمعیت شهری وجود تراکم هـای نسبتـا الا سطح فیزیکی گسترده سبب می شود که نحوه دسترسی بـه ویـژه در شـهرهای بـزرگ میلیونـی بـه رغـم تـدابیر اقدامات گسترده به یک معضل عمومـی اجتمـاعی مبـدل گـردد . بنـابراین در چنیـن شـرایطی برنامـه ر یزی طراحـی یکپارچه خود اتکاء نواحی مسکونی در کنار مناطق اشتغال می تواند به عنوان یک ضـرورت جدی در راسـتای کنـترل ترافیک پاسخگوئی به مسائل مشکلات شهری تلقی گردد .

از نظر برنامه ریزی حمل نقل عموما سفرهای کاری عمده ترین نوع رفت آمد ساعات اوج مـی باشـند . یـن سفرها بسیار قابل پیش بینی تر از دیگر رفت وآمدهای شهری بوده با در دسـت داشـتن توزیـع مکـان سـکونت محـل اشتغال می توان این نوع رفت وآمد را براحتی پیش بینی نمود . همچنین رفت وآمد اشـتغال را بـا تغیـیر محـل سـکونت اشتغال در شهر با اتخاذ سیاستهای مسکن شهرسازی می توان تحت کنترل درآورد . کوین لینـچ (Lynch Kevin( در این خصوص می نویسد : «با غیراقتصادی شـدن سـفرهای کـاری کـاهش مسافـت رفـت وآمـدها یـک امـر ایـده ال محسوب می گردد»(11 . (گرچه امروزه مجاورت محل کار سکونت تنها در شهرهای صنعتی قابل مشاهده است لیکـن به دلایل ترافیکی بهتر است این سیاست در اغلب شهرها مورد توجه قرار گیرد .

8-2 انتقال کاریری های عمده (تمرکز زدائی)

موقعیت مکانی کاربریها حتی تسهیلات حمل نقل شهری در جابجائی های شهری نقـش موثـری دارد . گـر پذیریم که آمد شد تابعی از کاربریها موقعیت فضائی آنها است در آن صـورت تولیـد سـفرهـریـک از کاربریهـا بـا توجه به داده هایی نظیر اندازه موقعیت غیره متفاوت می گردد . مراکز شهری به علت نقش عملکرد موقعیتی که از ذشته دور احراز نموده اند در بیشتر شهرها بطور روز افزون بر میزان عملکردهای اجتماعی اقتصادی فرهنگی غـیره خود می افزایند . ین افزایش همراه با محدودیت فضائی فیزیکی آنها موجب بروز مسائل مشکلات متعـدد گرد یده یکی از این موارد نحوه جابجائی مردم کالا می باشد . به همین دلیل با انتقـال کاربریهـایی کـه در تولیـد جـذب فر نقش اساسی دارند می توان ترافیک بخش مرکزی شهر را تحت کنترل در آورد . برخی از شهرها نظـیرتهـران بـا انتقال برخی از صنایع اداره جات مراکز آموزشی از حجم سفرهای مرکزی کاسته شده با ادامـه ایـن رونـد انتظار می رود که ازدحام آشفتگی بخش مرکزی شهربیش از پیش کاهش یابد(9) .

9-2 ایجاد کمربندی در پیرامون بخش مرکزی

از اقدامات مهم در کنترل ترافیک بخش مرکزی شهرتفکیک بافت قدیم از بافت جدید از طریق احـداث مسیـر مربندی یا حلقوی به موازات دیوار یا حصار قدیم شهر می باشد . یـن روش در بیشـتر شـهرهای کشور های اروپایـی ظیر بیرمنگام پاریس هامبورگ کاونتری با بهره گیری از سیستم های حمل نقل عمومی پیشرفته تامین دسترسـی همگانی بکار گرفته شده است (12) (شکل ) . گرچه این طرحهـا بـا توجـه بـه عواملـی چـون نـوع تکنولـوژی بافـت موقعیت اندازه نظایر آن از شهری به شهری دیگر تفاوت نشان می دهند ولی به اجمال می توان چنین اظهار داشت که منظور حفظ تقویت فعالیت های بخش مرکزی شهر سعی شده به مشکل جابجائی مرکـز شـهر از طریـق ایجـاد مسیـر مربندی توسعه سیستم حمل نقل عمومی فضاهای پارکینگ در اطراف مسیرهای شعاعی پاسخ منطقی دهند .

10-2 هدایت ترافیک گذری شهر

هنگام عبور ترافیک گذری از مناطق متراکم شهری سرعت جریان وسایط نقلیه بطور قابـل ملاحظـه ای کاهـش می یابد که نتیجه این امردر اتلاف وقت انرژی منعکس می گردد . هر شهر ترافیک عبوری سهم قابـل توجهـی از ترافیک دروازه ای را تشکیل می دهد که البته این نسبت با جمعیت شهررابطه معکوس دارد . به عبـارت روشـن تـر هـر شهر بزرگتر باشد سهم ترافیک عبوری کمتر هر چه شهر کوچکتر باشـد سـهم ترافیـک عبـوری بیشـتری را از کـل ترافیک به خود اختصاص خواهد داد . با این همه قرارگـیری شـهربـر سـر راههـای مهـم ارتبـاطی ممکـن اسـت نسبـت ترافیک عبوری یک شهررا بین 20 الی 80 درصد دچار نوسان سازد(13) (شکل ) .2

هر اندازه این نسبت بالا باشد تفکیک آن از ترافیک درون شهری بافت توسعه یافته بیشـتر ضـرورت پیـدا مـی ند چرا که اگر حجم ترافیک دروازه ای برای مثال روزانه 100 هزار وسیله نقلیه باشـد ممکـن اسـت 20 الـی 80 هـزار وسیله هیچ گونه رابطه ای با شهر نداشته از آن صرفا به عنوان محل عبور استفاده نمایند . ال چنانچه مشکلات عبـور مرور تعداد 20 هزار وسیله با 80 هزار وسیله مقایسه شود به ضرورت تفکیک آن در طرحهای شهری بیشتر پـی بـرده مـی شود . بنابراین با هدایت ترافیک از اشغال بی مورد شهر طبعا بهم خوردن تعادل آن کندی جریـان تراف یک شـهرمـی توان ممانعت به عمل آورد .

11-2 توسعه گذرهای پیاده

از رایجترین سیستم های آمد شد سیستم پیاده می باشد . در اواسط قـرن بیستـم بـا رایـج شـدن «تئـوری شـهر مناسب با اتومبیل شخصی» توسعه پیاده روی تقریبا به بوته فراموشی سپرده شد تا اینکه در اثربروز مسائـل مشکـلات متعدد مجدا حفظ توسعه آن در راستای افزایش ایمنی حفظ محیط زیست کنترل غیر مستقیم ترافیک مورد توجه رار گرفت . ایران بجز شهرهای قدیمی به ویژه بازار فعالیت چشمگیری در جهـت تقویـت ایـن نـوع سـفرها صـورت 10 of 6 Page در آمدی بر ابزارهای شهرسازی در کنترل ترافیک mk:@MSITStore:J:\3rd1.chm::/~htm/2302.htm 2006/11/24 نگرفته آمار ارقامی که مشخص کننده حجـم عملکـرد نقـش جایگـاه ایـن سـیستم باشـد وجـود نـدارد . رعکس کشور ما بیشتر شهرهای صنعتی به منظـور کـاهش مسائـل بخـش مرکـزی اولویـت قـرار دادن بـه دسترسـی عالیت گسترده ای در این زمینه به انجام رسانیده اند . در انگلستان بیش از 60 درصد از سفرهای زیـر / کیلومـتر صـرفا وسیله پیاده می باشد گفته می شود در مناطق شهری حدود یک سوم کل سفرها با پای پیاده طی می گردد (14 .

بی تردید اصلاح تقویت سیستم های پیاده با رشد ترافیک سالم بالطبع کاهش اختلالات ترابری شهری رابطه مستقیم دارد . با توجه به این واقعیات که بیشترین تعداد سفرهای پیـاده از نظـر مسافـت بـه شـهرهای کوچـک بیشتریـن سفرهای پیاده از نظر تعداد به شهرهای بزرگ تعلق دارد بنابراین به منظور ایجاد نظم هدایت قسمتی از سـفرهای سـواره پیاده همچنین جلوگیری از عبور عابرین پیاده از لابلای وسائط نقلیه لازم اسـت در طرحهـای شـهری بـه توسـعه ایـن یستم توجه بیشتری مبذول گردد . یجاد زیرگذر روگـذر کارآمـد تفکیـک مسیرهـای پیـاده دوچرخـه سـواره تخصیص بخش مرکزی قدیمی شهرها به مسیرهای ویژه پیاده پیوستگی شبکه پیاده روهـا ایجـاد فضاهـای جـذاب متنوع پیاده مخصوصا تجهیز آنها به علائم ایمنی تجهیزاتی از جمله روشهای پیاده گستری می تواند باشد (15 .

امروزه بجای هزینه های تشریفاتی ظاهری در زیباسازی مبلمان ها چراغها پیاده روها غیره به منظور راحت آسایش انسان اقدام به تعبیه گذرهای طاقدار پیاده همانند شهرهای تـاریخی مـی نماینـد . برخـی بـا نماهـای سـاختمانها جاور ترکیب شده برخی نیز بطور مجزا طراحی می شوند (16 . (گرچه در شهر اهواز به علت شرایط اقلیمی از فرم طا تفاده شده لیکن به جرات می توان اذعان داشت که پیشرفته ترین غنی ترین ا ین سـیستم هـا در بازارهـای قـدیم ایـرا جود دارد . سیستمی که علیرغم قدمت چندین صد ساله علاوه بـر عملکردهـای تجـاری آموزشـی فرهنگـی بـا جـذ یف وسیعی از طبقات مختلف مردم بسوی خود به عنوان یک شبکه پیاده رو کاملا کارآمد عمل می کنـد (17 . (بنابرایـ دارد از هم اکنون با معاصر نمودن این سیستم در جهت نیل به شهر سالم گامی اساسی برداشته شود .

12-2 تقسیمات فضائی و کالبدی

تقسیمات کالبدی یا سازمان فضائی شهر عبارت است از تقسیم شهر به واحدهای مختلـف تقریبـا خوداتکـاء بـ اس چهار عملکرد سکونت تفریح کار رفت آمد . این تقسیم بندی که مبتنی بر تحلیل آستانه (حداقل جمعیت) امنه (حداکثر مسافت) هر یک از کاربری ها است از ذره فضا (یک واحد مسکونی) شروع شده تا کلان فضا (کـل شـهر) امه می یابد . ناگفته پیدا است که با توجه به اندازه وسعت هریک از مجتمع های زیستی تقسیمـات کالبـدی آنهـا نیـ تفاوت می گردد . به عنوان مثال در یک شهر کوچک هزار نفری واحدهای تعیین شده حداکثر ممکـن اسـت محلـه احد همسایگی گروه مسکونی واحد مسکونی باشد در حالی که تقسیمات کالبدی یک شهر 200 هـزار نفـری دام ن شتری چون منطقه ناحیه برزن محله واحد همسایگی گروه مسکونی واحد مسکونی را درمی برگیرد . بطور کل دف از تعیین تدوین تقسیمات کالبدی انتظام بخشی فضائی کالبدی از جمله ترافیک حمل نقل شهری از ذره فض تا کلان فضا به شکل مراتبی می باشد .

با توجه به ماهیت عملکرد اهدافی که بر تقسیمات کالبدی یا سازمان فضائی مرتب است به نظر می رسد ای 10 of 8 Page در آمدی بر ابزارهای شهرسازی در کنترل ترافیک mk:@MSITStore:J:\3rd1.chm::/~htm/2302.htm 2006/11/24 بحث به نوعی در بر گیرنده مباحث قبلی نیز می باشد . ینکه کاربری ها فضاها شـبکه هـا عناصـر شـهری از سلسله مراتب فضائی مشخص منطقی پیروی نمایند یا نه کـلا در کارکردهـای اقتصـادی اجتمـاعی فیزیکـی از آن میان ترافیک نقش تعیین کننده ای دارند . قسمت مرکزی هر واحد مکان استقرار کاربریهای مجاز آن تقسیم بندی بوده به نوعی در تولید توزیع خدمات آموزشی تجاری درمانی غیره موثر می باشد . گرچه نحوه فعالیت برنامه ریـزان شهری در شهرهای جدید بالنسبه آسان است ولی مطمئنا" محدود بـدان نیسـت آنهـا بـا بررسـی هـای جـامع از واقعیـات شهرها براحتی می توانند سازمان فضائی مناسب را به کمک سیستم محلات قدیمی تنظیم نمایند

3 .نتیجه گیری

همچنانکه ملاحظه شد در ایران بیشتر فعالیت های مطالعاتی اجرائی ترافیـک حمـل نقـل شـهری بـا وجـود کارگیری روش ها مدل های صرفا فنی تقریبا مستقل از عوامل تاثیرگذار انجام می پذیرد . سیستم حمـل نقـل شـهری بل از آنکه در راستای پاسخگوئی به نیازهای زیست اجتماعی انسانها باشد اساسا " به جنبه های عملکردی توجـه داشـته ارائی ترافیک را عمدتا در احداث شبکه راهها جستجو می نماید . گرچه این برخورد ممکن اسـت در کوتـاه مـدت بـه هبود وضعیت موجود بیانجامد لیکن در میان مدت به علت سیستمی بودن واقعیات شهری چندان نتیجه قابـل قبولـی عایـد می سازد . بیعی است که بر آیند این برخورد بروز مسائل مشکـلات نارسـائیهای متعـدد در دسترسـی هـای شـهری ست که متاسفانه این مسئله در سالهای اخیر در اثر رشد شتابان شهر رشد بطـئی تسهیـلات جابجـائی نسبـت بـه افزایـش سریع تقاضای سفر ضعف مدیریت غیره تشدید نهایتا " موجب نابسامانی حاد ترافیک نیز جابجائی عملکردوسـائط نقلیه بالتبع کاهش شدید کارآیی سیستم حمل نقل شهری گردیده است .

این مقاله صرفنظر از مواردی چون فرم شهر مکان یابی تسهیـلات ترافیـک حمـل نقـل نظـایر آنهـا صـرفا راساس مطالب طرح تاکید دارد که استفاده از اصول روش های برنامه ریزی شهری به ویژه مکانسیم های مربـوط بـه حوه توزیع ترکیب منطقی کاربریها تراکم ها سرانه ها مکان یابی منطقه بندی توسعه گذرهای پیاده دوچرخه سازمان فضائی نظایر آن می تواند دسترسی منطقی بالنسبه پایـدار (اعـم از سـواره پیـاده ) تـامین نمایـد از ایـن طریق ضمن حفظ حرمت کرامت انسانی به رشد ترافیک سالم ایمن ارزان رهنمـون گـردد . بایـد توجـه داشـت کـه ند بعدی بودن ترافیک به ویژه تجربه شکست نگرش با خصلت فنی در چند دهه گذشـته ضـرورت مشارکـت سـایر ست اندرکاران علوم شهری نظیر جغرافیا محیط زیست معماری اقتصاد جامعه شناسی روانشناسـی نظـایر آن را نیزدر بر خورد با مسائل شهری کاملا الزامی می سازد .

کاشی سنتی رنجبران – تولید کننده کاشی سنتی – کاشی مسجد – کاشی تزئینی – کاشی محراب – کاشی گنبد