hc8meifmdc|2011A6132836|Ranjbaran|tblEssay|Text_Essay|0xfcff0fb00a000000180f000001000400
مدیریت اثربخش در فناورى اطلاعات
در مناسبات دنیاى کنونى و گزینه هایى که رفتار و نوع تعامل را در جهان امروز تصویر مى کنند، دستیابى و استفاده از زیرساخت هاى ارتباطى و اطلاعاتى ضرورت هر جامعه نوینى است. در این راستا و در جهت نیل به توسعه اقتصادى، اجتماعى، فرهنگى و علمى، نقش مدیریت و دانش و درک فرایند توسعه و تکنولوژى و مدیریت فناورى مهم و پربهاست.
همگونى دانش و مهارت هاى مدیریتى و مدیریت فناورى، فراگرد آگاهانه خلع دانش و اطلاعات، تصمیم مبتنى برآن و برنامه سازى راهبردى و اثربخش در راستاى کاربرى فناورى هاى نوین در کشور است.
گفت وگوى حاضر با مهندس امیرعلى خانزاده، عضو هیأت علمى گروه کامپیوتر دانشگاه فردوسى مشهد پیرامون اهمیت مدیریت در توسعه و کاربرى فناورى اطلاعات در ایران است که در پى مى آید.
* موضوع فناورى اطلاعات چندى است در کشور مورد توجه مدیران، مسؤولان، دانشگاهیان و صاحبنظران این حوزه قرارگرفته است و در رویکرد کلان، دولت در راستاى توسعه و کاربرى فناورى هاى ارتباطى و اطلاعاتى برنامه تکفا را در حال اجرا دارد. در این روند شما چه چالش مدیریتى براى کاربرى IT در ایران متصور هستید؟
- طبیعت سازمانهاى امروزى و نیاز آن به اطلاعات به عنوان پشتوانه اى براى حیات غیرقابل انکار است. مدیران در سازمانهاى امروزى از روندهاى متغیر در محیط پیرامون خود و پیشرفت هاى تکنولوژیکى اجتناب ناپذیر، یاد مى گیرند که ساز و کار مناسب براى بقا و حیات در این محیط را پى ریزى کنید.
و حال در عصر ارتباطات و فناورى هاى اطلاعاتى، مدیران بایستى با استفاده هوشمندانه از IT، روال ها و فرایندهاى سنتى را دچار دگرگونى کنند. روندى که خود چالش اساسى در کاربرى فناورى هاى نوین در ساختارهاى سنتى بویژه در کشورهاى در حال توسعه است. طبیعى است که سیستم تغییر را هضم نخواهدکرد و آگاهانه و آشکار یا به طور پنهانى سدى در برابر آن خواهدبود.
مدیران امروزى براى این که در صف مدیران تحول آفرین IT قراربگیرند نیازمند دانش و شناخت مى باشند. دانش و دانش مدارى لازمه مدیریت نوینى است که مى خواهد مبتنى بر فناورى هاى ارتباطى و اطلاعاتى، نظام توسعه پى ریزى نماید.
تولید دانش، پروسه اى است که با همکارى نهادهاى آکادمیک و علمى و سیاست هاى پشتوانه اى و حمایتى سازمان هاى اجرایى فراهم مى شود. ظرفیت بالقوه در نهادها و مؤسسه هاى علمى و پژوهشى ایران امکان فوق العاده اى براى همکارى و هماهنگى در راستاى دستیابى به توسعه پایدار در کشور را ایجاد کرده است. براى حداکثر بهره بردارى از این توان علمى، مدیریت علمى و اجرایى باید با نگاه تعاملى و تقویت اهداف مشترک و با استفاده از کارکرد مثبت IT در برنامه ریزى و تصمیم سازى، همگون با سیاستهاى علمى در جهان حرکت کنند و فرصت پیش آمده براى تحول در توانمندى علمى و تکنولوژیکى ایران را با بى سلیقگى هاى مدیریتى و اتلاف وقت به تهدید تبدیل نکنند.
نقطه قوت هم در این راستا، توان علمى جوانان و استعدادهاى پژوهشگران ایرانى، حمایت کلان در مجموعه نظام و حمایت مردمى و احساس نیازى آنان است و نبود روحیه همکارى در بین مدیران و کارشناسان نقطه ضعفى در این حرکت جهش گونه علمى و فناورانه به حساب مى آید. مدیران سرزمین هزاررنگ ایران (ویژگى منحصر به فرد برخوردارى از منابع طبیعى) باید بدانند که براى اثربخشى در محیط محلى و ملى و دست یازیدن به رتبه هاى جهانى باید مدیریت برپایه فناورى اطلاعات و فناورى هاى نوین را بیاموزند و از امکان آن براى پیشرفت استفاده کنند.
* پیتر دراکر در گفتارى تأکید مدیریت آینده را تصمیم گیرى عنوان مى کند، البته زمانى که این سخن منتشر شده است حتماً منظور او مدیریت در دوران و عصر جدید بوده است. خب، اگر اساس تصمیم گیرى را هم اطلاعات بدانیم، جمع آورى، تولید و کاربرى اطلاعات اهمیتى بسیار در روند تصمیم سازى و مدیریت دارد. گمان مى کنم این مقدمه براى شروع بحث کافى باشد، نظر جنابعالى در مورد سه گانه اطلاعات، تصمیم و مدیریت چیست؟
- من به این سه گانه، دو پارامتر دیگر نیز اضافه مى کنم، داده، که وقتى ما صحبت از اطلاعات مى کنیم، فرایندى است که از جمع آورى و پردازش داده ها منتج شده است و اطلاعات را مى رسازد و نتیجه اش مى شود دانش که برمبناى آن تصمیم حاصل مى شود. پس نباید نقش داده و از همه مهمتر دانش را در این روند نادیده بگیریم. هم اکنون روابط دنیاى کنونى برمبناى قدرت و ثروتى تعریف مى شود که پشتوانه آن اطلاعات و دانش است و براین مبنا تعریف قدرت و مفاهیم وابسته به آن دچار دگرگونى شده است.
مدیریت امروز به دنبال بهره گیرى از اطلاعات براى اثربخشى بیشتر است، پس مدیریت و مدیریت اطلاعات مفاهیمى مشترک شده اند که در سازمان هاى امروزى به دنبال اثربخشى بهره ورى در تصمیم سازى و اجرا هستند. فراموش نکنیم که این فرایند، یک فرایند صرفاً کمى نیست بلکه کیفیت در اطلاع رسانى و کاربرد اطلاعات، بسترى را آماده مى سازد که مى توان برپایه آن به برنامه ریزى جامع و استراتژیک دست یافت. از این رو برپایه این نگرش است که فناورى هاى اطلاعاتى و ارتباطى را کلید دستیابى به توسعه پایدار معرفى مى کنیم.
* دست یازیدن به توسعه پایدار ملى نیازمند پى ریزى نظام هاى توسعه اى محلى است. منظورم نظام هاى توسعه شهرى است. بیشترین اطلاعات و داده هاى ملى هم در شهرها تولید مى شود. بهره گیرى از فناورى هاى اطلاعاتى در شهرها چه مزیت هایى به دنبال دارد؟
- یک چالش همگانى در پى ریزى و برنامه ریزى با هدف دست یافتن به توسعه، البته توسعه پایدار و همه جانبه و نه توسعه مقطعى، نبودساز و کارهاى جمع آورى و بازیابى اطلاعات است. شما در شهر با انبوهى از داده هاى خام سر و کار دارید. اطلاعاتى که هر روزه برحجم آن افزوده مى شود. اطلاعاتى که از ملک، پارک، مکان هاى تفریحى و دیگر مکان ها و موقعیت درون یک شهر تولید مى شود. این داده ها، داده هاى محلى هستند ولى وقتى درباره مشهد مى خواهید صحبت کنید با بسیارى از داده ها و اطلاعاتى طرف هستید که منشأ آن محلى نیست و در سال تغییرات زیادى مى کند. خب، حالا مى خواهید براى این شهر برنامه ریزى استراتژیک انجام دهید، اولین قدم جمع آورى اطلاعات است و با بسیارى از گروه هاى اجتماعى، اقتصادى و فرهنگى طرف هستند. در اولین قدم به بن بست مى خورید و نمى توانیدبا این پراکندگى و موازى کارى و نبود ساختار منظم و تعریف شده به ساماندهى اطلاعات بپردازید. اطلاعاتى را که نتوان فرموله کرد نمى توان برمبناى آن طرح توسعه ریخت و برنامه عمرانى اجرا کرد. ناگزیر به سمت برنامه هاى کوتاه مدت و بخشى حرکت مى کنید و چون داخل یک سیستم بروکراتیک فعالیت مى کنید از قافله عقبید و با این مدیریت کوتاه مدت و بخشى نیز عقب تر مى مانید.
حال فناورى هاى اطلاعاتى با ویژگى اثربخشى در سازمان دهى و سامان دهى داده ها و پیاده سازى سیستم هاى اطلاعاتى امکان گسترده اى را براى طرح و اجراى نظام هاى توسعه اى در اختیار شماقرار مى دهند.
دوران گذار و پیاده سازى کامل این سیستم ها و بهره گیرى از IT در سازمانهاى دولتى نیز باتوجه به نظام هاى سنتى و نبود فرهنگ لازم خود چالشى در کاربرى این فناورى ها مى باشد. اما در این روند، مهم درک نیاز و حرکت به سمت برآورده کردن آن است.
* مفهوم توسعه نشان از به خدمت گرفتن روندهاى اصلاحى در امور است. یک طرف این اصلاحات، اصلاح روش ها و مهندسى مجدد است. تلفیق این مهندسى با IT چه ثمراتى براى سازمانها و مدیریت دارد؟
- جامعه اى با مشخصات جوامع کنونى که در آن اطلاعات و IT اساس برنامه ریزى و توسعه است، مسلماً جامعه اى مبتنى بر خدمات است. پس در جامعه فراصنعتى امروز خدمات و کیفیت و کمیت آن دغدغه مسؤولان است. تعرفیم از این مسؤولان، هم در بخش دولتى و حاکمیت است و هم در بخش خصوصى.
خب، اگر روش هاى ما تا به امروز جوابگوى نیازها بود به سمت بهره گیرى از فناورى هاى نوین نمى رفتیم. روش هاى سنتى بوروکراسى و موازى کارى را سبب شد، منابع را تلف کرد و حالتى خموده از سازمان و محیط فعالیت ساخت. فعالیت هاى گوناگونى که براى انجام یک هدف شکل گرفت عملاً سدى در برابر انجام کار شد، پس براى حصول این فرایندها نیازمند روندهاى تازه اى هستیم. مهندسى مجدد فرایندها در این زمینه رویکرد نوینى است که سبب ساز دگرگونى هاى اساسى و بنیادى در سازمان مى شود. اساس مهندسى بر بهبود کیفیت و اصلاح روشها براى خدمات رسانى است، از طرفى یک نگرش به فناورى اطلاعات آن را به عنوان رویکردى نوین در برنامه سازى و تصمیم سازى معرفى مى کند که برمبناى آن فعالیت هاى نوین و تازه خدمات رسانى و عرضه خدمات شکل مى گیرد. این تلفیق و همگونى باعث خلق منابع جدید (باتوجه به محدودیت در به کارگیرى منابع)، کاهش هزینه ها، افزایش کیفیت محصول (که در اینجا خدمات است)، کسب رضایت مشتریان و در نهایت افزایش قدرت ریسک و واکنش سریع به تغییرات که ویژگى اساسى یک مدیر فناورى اطلاعات است، مى شود.
* اگر چهار عامل نرم افزار، سخت افزار، نیروى انسانى و مدیریت را عناصر مؤثر در فناورى و تولید و به کارگیرى آن بدانیم براى فناورى اطلاعات مى توانیم بگوییم مدیریت مهمترین وجه است که نرم افزار را تولید مى کند، نیروى انسانى متخصص براى به کارگیرى آن را تربیت مى کند و منابع سخت افزارى لازم در این فرایند را به کار مى گیرد. براى ایران نیز مهمترین مسأله در توسعه و کاربرى فناورى هاى اطلاعاتى و ارتباطى، ایجاد فرهنگ مدیریت IT است. شما چالش مدیریت فناورى اطلاعات در ایران را چه مى دانید؟
- مدیر فناورى اطلاعات یا مدیرى که با نگرش و رویکرد نوین و با کمک از امکان فناورى هاى نوین راه حل هایى براى توسعه و پیشرفت سازمان خود ارائه مى کند، کارکردى غیر از مدیریت هاى دیگر ندارد. بلکه این مدیر با هوشمندى مدیرانه و نگرش رویکردى به فناورى اطلاعات از امکان پیشرفت نامحدود آن استفاده مى کند.
خب امروزه یک مدیر IT حوزه زیر مجموعه وسیعى دارد و از آن طرف اختیارات وسیع، بنابراین باید یک استراتژیست در سازمان باشد چون عملاً برنامه ها و رویکردهاى کلان و جامع سازمان با حوزه نفوذ او همپوشانى وسیعى دارد و این یعنى فرصت مناسب و ایده آل یک مدیر براى تأثیرگذارى مؤثر برخط مشى ها که مطمئناً بسیار متکى بر پیشرفت و کاربرى فناورى هاى نوین است.
حال اگر مدیر فناورى اطلاعات ما یا مسؤولى که این وظیفه را در سازمان برعهده دارد نگرش تکنولوژیک و مهندسانه به موضوع نداشته باشد و از فضاى سنتى و حاکم بر سازمان فاصله نگرفته باشد. داراى اثربخشى کمى خواهدشد و کم کم به همقطاران خود در سیستم دیوان سالار ادارى خواهدپیوست.
یک مدیر IT با تصور باز از دنیاى فناورى، تعامل هاى حاکم بر اقتصاد، فرهنگ و اجتماع در عصر ارتباطات، اینترنت و وب مى تواند سازوکارهاى ارزشمندى براى سازمان در جهت نیل به کاربرى فناورى هاى اطلاعاتى و ارتباطى در زیر مجموعه خودش فراهم کند.
* این تعبیرشما از مدیر فناورى اطلاعات بسیار ایده آل است. براى تربیت این چنین مدیران فناورى اطلاعات چه باید کرد؟
- البته من فضاى فعالیت و اثربخشى مثبت یک مدیر IT را تصویر کردم. همان طور که قبل هم گفتم مهم درک نیاز و حرکت براى برآوردن آن است که ذهنیت من نیز در این مورد با نشانه هایى که مى بینم بسیار مثبت است.
تربیت مدیر IT کار راحتى نیست و احتیاج به برنامه ریزى کلان و جامع دارد هم اکنون در دانشگاه هاى ایران مهندسان کامپیوترى تربیت مى شوند که بیشتر علم کامپیوتر را آموخته اند و از نگرش هاى مدیریتى و تکنولوژیک بى بهره اند. اینان متأسفانه یا دوباره به عنوان استاد وارد فضاهاى آکادمیک مى شوند (باتوجه به تقاضاى بالایى که وجود دارد) یا وارد تجارت کامپیوتر و قطعات آن مى شوند. از آن طرف رشته هاى علوم انسانى ما، مدیرانى تربیت مى کنند که فاقد نگرش مهندسى هستند. فناورى اطلاعات هم رشته میان رشته اى است. یعنى نیازمند نگرش مهندسى است که با تربیت مدیریتى و آموزه هاى آن بتواند اثربخش باشد. هم اکنون بعضى دانشگاه ها مهندسى IT درست کرده اند ولى در آن دروس مهندسى کامپیوتر را با اندکى تفاوت ارائه مى کنند یا دانشجویان ما در رشته هاى مدیریت فناورى اطلاعات تئورى هاى محض مدیریتى را فرا مى گیرند.
براى شکستن این فضا، جاى کار بسیار زیاد وجود دارد البته تا دیرنشده باید شروع کنیم. دوران کاربرى IT، اجازه اجراى بسیارى از طرح هاى آزمون و خطا را از شما گرفته است و یک مدیر IT با ریسک پذیرى بسیار باید راه هاى دست یافتن به توسعه و پیشرفت را فراهم کند.
نویسنده: احسان طیرانى راد