کاشی های زیر لعابی در ایران در دوره قاجار :

تکنیکهای مورد استفاده در این دوره کاشی های زیرلعابی و هفت رنگ بوده

 است که گاهی با طرح های قالبی ترکیب می شد .

گسترش گاشی های زیرلعابی دوره قاجار در ادامه ی تکنیک و کاربرد دوره

 صفویه است.

سفالگران ایرانی در دوره قاجار به طور وسیعی از دستاوردهای ایزنیک بهره مند شدند .

تنوع رنگ – نقوش – و کاربردهای مختلف کاشی های زیرلعابی از مهمترین

 خصوصیات این کاشی ها در این دوره است و همچنین طیف رنگهای گسترده و 

به وجود امدن رنگهای جدیدی مثل صورتی – ارغوانی – نارنجی از دیگر

 خصوصیات این کاشی های لعاب دار در دوره قاجار بود .

طرح ها در این دوره شامل نقوش مناظری از ساختمان – گیاهی – تصویر

 انسانی – و همچنین تصاویری از تاریخ فولکوری ایران است .

تنوع طرح و رنگ نیز در این دوره بسیار قابل توجه است .

از خصوصیات عمومی میتوان به نمونه هایی که در امتداد سنت کاشیکاری زیر 

لعابی حرکت کرده اند میتوان به مجموعه ازاره ی چهار نبی قزوین – مدرسه 

علمیه امام خمینی کاشان – کاشی های تعمیر و تعویض شده ی ازاره ی بقعه

 ی درب مسجد امام خمینی –حمام رهنان اصفهان و... اشاره کرد .

این کاشیکاری در امتداد سنت تصویری و فن آوری دوره صفویه بوده است اما 

دچار پایین امدن کیفیت شده اند .

اکثریت نمونه های کاشیکاری قاجاری به شکل مربع و با ابعاد 20×20 بوده و دارای

 بدنه ی  مختلف خمیر سنگ و یا خمیر رسی بوده اند .

یکی از شاخصه های ویژه کاشی زیر لعابی در دوره قاجار پخش شدید لعاب در 

بسیاری از نمونه ها یوده است .          

بررسی کاشی های زیر لعابی دوره قاجار در سه گروه ویژه مورد بررسی قرار میگیرند :

1- کاشی های زیر لعابی آبی – سفید نائین :

در این بررسی کاشی های زیر لعابی نائین جایگاه ویژه ای دارد .

در آخرای قرن 18 میلادی تولید سفال کلا در ایران متمرکز شده بود اما این اصلا

 به این معنی نیست که دیگر مراکز مانند نطنز و شیراز و تبریز مهم نبودند.

حسینه ها و تکیه های نائین از کتیبه های کاشی کاری آبی – سفید بهره 

میبرند .

این کاشی ها دارای زمینه سفید و نقش آبی و یا برعکس هستند و بدنه ی 

خمیر سنگی با کیفیتی دارند .

2- کاشی های زیرلعابی تکیه معاون الملک کرمانشاه :

از دیگر نمونه های شاخصی که بعد از دوره قاجار پدید آمدند  ودر محدوده پس از 

قاجار تقسیم بندی میشوند باید به کاشی های زیر لعابی تصویری تکیه معاون

 الملک کرمانشاه اشاره کرد .

این کاشی کاری ها خود به دو گروه عمده آبی – سفید و چند رنگ قابل تقسیم 

اند. 

مهمترین خصوصیات بصری این کاشی های زیر لعابی تصویرسازی شخصیت 

های شاهنامه است . 

کاشی های زیرلعابی تکیه معاون الملک که قسمتی از انها به شکل سفید آبی 

اجراشده اند و تعدادی دارای زمینه سفید و نقوش سبز و سیاه است نمونه های 

ویژه و شاخص از لحاظ تکنیک ساخت و خصوصیات بصری در خانواده ی کاشی 

های زیر لعابی هستند .

3- زیر لعابی های زرین فام هارون ولایت :

آخرین گروه کاشی های زبر لعابی پس از قاجار مربوط به تکنیک خاص و تلاشی

 ویژه و منحصر به فرد میباشد که فقط یک دفعه اجراشده و نشانه ی بازشناسی

 نسبی تکنیکی فراموش شده و توسط استادی گمنام است .

در صحن امام زاده هارون ولایت اصفهان در محل ورودی بقعه سطح دیوار کاشی 

های زیرلعابی را در برگرفته که مثل فلز میدرخشند .

تنوع رنگهای زیر لعابی در کنار رویه زرین فام ترکیبی است که به نظر میرسد فقط 

یکبار در تاریخ کاشی کاری ایران اجرا شده است و متاسفانه مراحل کمال خودرا 

طی نکرده و به همراه هنرمندش به فراموشی سپرده شده است .