دکتر
سیمین حناچی، کارشناس ارشد شهرسازی دفتر فنی وزارت کشور کارشناس ارشد
اکنون که
بازنگری مصوبه 6/10/78 ضوابط و مقررات شهر سازی و معماری برای افراد معلول جسمی – حرکتی در
دستور کـار وزارت مسکن و شهرسازی قرار دارد با توجه به گذشت بیش از 13 سال از
تصویب، ابلاغ و اجرای اولین مصوبه (8/3/68 (و نیـز ارزیابی سایر مصوبات موضوعه که
در خلال این سالها به اجرا گذاشته شده اند این باور را راسخ تر میسـازد کـه
علیـرغم وجـود بسیار ی از الزامات و ابزار قانونی، فقدان و یا کم توجهی به امر
اطلاع رسانی و تبلیغات و آموزش در این زمینـه یکـی از دلایـل عدم موفقیت در مناسب
سازی محیط شهری برای معلولین بوده است و لذا بنظر میرسد که این بار با کوشش و جدیت
بیشتری بر ابعاد فرهنگی و آموزشی موضوع میبایست تکیه کرد که در این راستا کمیته
فرعی آموزش کمیته بازنگری مصوبه 8/3/68 در سال 1375 راهکارهای اجرائی را در سه
زمینه: 1 (برگزاری کارگاههای تخصصی روش طراحی برای معلـولین و کـم توانـان: 2 ( گنجاندن مواد درسی در ارتباط با طراحی برای معلولین
در برنامه های درسی رشته های معما ری و 3 (آگاهی رسـانی عمـومی در سطح جامعه
پیشنهاد نمود که هنوز نیز مـی توانـد در دسـتورکار جـدی سـازمانهای متـولی امـر
قـرار گیـرد مشـروح ایـن پیشنهادات در سه عرصه فوق الذکر که عیناًاز گزارش عملکرد
کمیته بازنگری در سال 1375 استخراج شده است به شـرح زیـر ارائه می شود:
الف- پیشنهاد
برگزاری کارگاه های تخصصی روش طراحی برای معلولین و کم توانان
1 -این
پیشنهاد با هدف آگاه نمودن افراد دست اندرکار برنامه ریزی، طراحی و اجرا مطرح
گردیده و توصیه مـی گـردد مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن برنامه ریزی لازم جهت اجرای
کارگاه های تخصصی بدین منظـور را مـورد توجـه قرار دهد. پیشنهاد می شود کارگاه های
تخصصی به صورت جداگانه برای گروه های مختلف برگزار شود . این گروه ها می توانند بر
اساس نوع دخالت در طراحی، اجرا یا کنترل ساختمان شامل موارد زیر باشند:
دفاتر فنی
مهندسی سازمان ها و ادارات، شهرداریها و عوامل فنی آنها، مهندسان مشاور، اقشار
دانشگاهی (اساتید، دانشجویان) و جامع?معلولین
2-ترکیب و برنام?
کلی هر دور?? کارگاه تخصصی به صورت زیر پیشنهاد
می گردد:
2-1-آموزش مبانی
و اصول طراحی برای معلولین.
2-2-تشریح تجربیات
افراد متخصص و با تجربه با ذکر نمونه های انجام شده.
2-3-کار گروهی در
گروه های کاری کوچک با تکلیف موضوع هایی که بر اساس نوع گروه شرکت کننده تعیین می گردند.
2-4-ارزیابی نتایج
کارهای گروهی و جمعبندی کارگاه تخصصی.
3-رئوس برخی از مطالب
مهم که در کارگاه های تخصصی مختلف می توان مطرح کرد به صورت زیر پیشنهاد می شود:
3-1-آموزش برای اقشار
دانشگاهی:
-تفهیم تساوی فرصتها
با توجه به بیانیه ها و تفاهم نامه های سازمان ملل متحد و سازمان های منطقه ای نظیر
اسکاپ.
- تفهیم این مسئله
که طراحی محیط و عناصر مناسب برای دسترسی و استفاده کم توانان جسمی، یـک بخـش الحـاقی
یـا اضافی به طرح های اصلی نیست، بلکه خود بخشی از طراحی اصلی است.
- امکان بروز خلاقیت
و ابتکار برای ارائه راه حل های طراحی به منظور مناسب سازی محیط در انواع کاربری ها
و ساختمان ها
3-2-آموزش
به عوامل فنی سازمان ها و شهرداریها
- ارائه
این تفکر که همواره معلولین و کم توانان جسمی ب خشی از استفاده کنندگان از فضاها و
محـیط هسـتند کـه بایـد از فرصت مساوی با سایرین جهت دسترسی بر خوردار باشند.
- معرفی
جزئیات ضوابط طراحی و روشهای کنترل آن و همچنین ارائـه معیارهـایی بـرای تشـخیص
محـیط مناسـب بـرای معلولین.
- ترفندهای ساده
طراحی و اجرایی برای تامین محیط مناسب جهت دسترسی معلولین.
3-2 -آموزش به جامع?
معلولین:
- تفهیم تساوی فرصتها.
- معرفی حقوق شهری
و معماری معلولین.
- ارائه معیارهای
ساده برای تشخیص محیط مناسب برای معلولین.
- آموزش علائم و
نمادهای مربوط به معلولین.
- یافتن روشهای همکاری
و مشارکت معلولین در مناسب نمودن محیط برای خود، به ویژه محـیط هـای مسـکونی و فضـای
داخلی مسکن.
3-3 -آموزش به طراحان
و مهندسان مشاور:
- مجموعه ای از مسائل
مطرح شده در بندهای 3-1 و 3-2
ب- پیشنهاد برای
منظور کردن موضوع روش های طراحی برای معلولین و کم توانان جسمی در برنامه های درسی
رشته هـای مختلف آموزش عالی
1 -پیشنهاد
گردید در دروس رشته های دانشـگاهی کـه مسـتقیماً بـا مسـئله طراحـی ارتبـاط دارنـد
(نظیـر معمـاری، شهرسازی، طراحی محیط، طراحی صنعتی) حتماً واحد درسی و تمرینهای
مستقلی برای آمـوزش روشـهای طراحـی برای معلولین و کم توانان جسمی تعریف و به اجرا
در آید.
2 -پیشنهاد
گردید در دروس سایر رشته های دانشگاهی حداقل در یکی از دروس موجود، به ویژه در
صـورت تحقیقـاتی بودن درس، موضوع ویژگیهای طراحی برای معلولین و حقوق طراحی آنان
مدنظر قرار گیرد.
این موضوع به
صورت یک بند برای تصویب مراجع ذیصلاح به صورت زیر پیشنهاد گردید:
«وزارت
فرهنگ و آموزش عالی و سایر سازمان ها و موسساتی که با امر تربیت نیروی انسانی در
سطوح مختلـف ارتبـاط دارنـد، ضروریست در رشته های مرتبط با طراحی کالبدی، تدابیر
لازم را جهـت گنجانـدن واحـد درسـی و تمرینهـای مسـتقل بـرای و در رشته های غیر
مـرتبط بـا طراحـی، حقـوق 1 تدریس اصول و ضوابط طراحی برای معلولین جسمی – حرکتی اتخاذ
نموده شهری و معماری معلولین و ضرورت مناسب سازی محیط برای دسترسی آنها را، حداقل
در یکـی از دروس موجـود بیفزاینـد .» لازم به ذکر است که این پیشنهاد
در بند 8 مصوبه 6/10/78 گنجانده شد.
ج- پیشنهاد در
مورد گنجاندن موضوع معلولین و ویژگیهای محیط مناسب برای آنها در کتابهای درسی
مدارس:
1 -از آنجا
که بخشی از فعالیتهای وزارت آموزش و پرورش تربیت معلم و مربی به ویژه در شاخه های
فنی است، هماننـد وزارت فرهنگ و آموزش عالی پیشنهاد گردید در جهت آگـاهی
دانشـجویان در مراکـز آموزشـی مربوطـه نسـبت بـه گنجاندن مواد درسی مناسب به منظور
آگاهی از اصول طراحی و حقوق معلولین اقدام لازم مبذول گردد.
2 -وظیف?
اصلی این وزارت، آموزش و پرورش کودکان و نوجوانان است لذا پیشنهاد گردیـد بـه
منظـور آگـاهی آنهـا، در دروس مدارس به آموزش های فرهنگی و اجتماعی در مورد شناختن
معلولین، حقوق شهر ی آنها و موانـع موجـود در دسترسی مناسب کم توانان توجه گردد.
د- پیشنهاداتی
برای آگاهی رسانی عمومی در سطح جامعه:
- ایجاد
این تفکر در عموم که حاصل طراحی برای معلولین، مناسب کردن محیط برای کلیه ناتوانان
جسمی – حرکتی نظیر کهنسالان، کودکان، زنان
باردار یا آسیب دیدگان موقت بر اثر سوانح ، بسیار سودمند می باشد.
- ضرورت
آشنا نمودن و موظف کردن هر فرد به مناسب کردن محیط کار و زندگی خود برای دسترسی
معلولین، به ویژه در مورد شغل های آزاد، مورد تأکید است.
- این
موضوع که مردم حق دخالت شخصی در محیط شهری ندارند و باید دخالت بوسیله یا تحت نظر
سازمان های مسـئول به ویژه شهرداری ها مطابق با ضوابط و مقررات صورت پذیرد، باید
برای عموم تفهیم گردد
- مشارکت
وسایل ارتباط جمعی به ویژه صدا و سیما در امر آگاهی رسانی های لازم و آموزش فرهنگی
در کنار آموزش فنی، بسیار ضروریست.
- پیشنهاد
می گردد به این ضوابط و معرفی آن در کلی?فعالیتهای عمومی سازمان های ذیربط توجه
بیشتری مبـذول گـردد. مثلاً تبلیغ موضوع هنگام برگزاری
روز جهانی معلولین یا تهیه پوسترهایی به مناسبت های مختلف مربوط به معلولین مـی تواند
در آگاهی عمومی بسیار مفید باشد
#کاشی سنتی