مهندس اسداالله
اسدی هنجنی،حوزه معاونت شهرسازی ومعماری شهرداری تهران
توضیح : این
مقاله در رابطه با محور 4 ( چالش های مدیریتی – اجرایی
کارگاه تخصصی طراحی فضاهای عمومی قابل دسترس برای کم توانان جسمی تدوین گردیده است)
مقدمه
در وضعیت موجود
و نابسامان شهر تهران در رابطه با اعمال مقررات مناسـب سـازی در فضـاهای عمـومی و
شـهری بـرای معلولین جسمی ، حرکتی ، جای پرداختن به مقوله اجرای این مقررات در
داخل پلاک در درجه بعدی اهمیت قرار دارد ، با این همه ابتدا با توجه باینکه بایستی
اذعان نمود فضاهای شهری ما در تهران حتی برای استفاده غیر معلولین ، از وضـعیت اسفناکی
برخوردار است و انسان های سالم نیز راه صاف خود را در پیاده رو نمی یابند ،
بنابراین اصلاح پیادرو ها ، در درجه اول اهمیت و اولویت قرار می گیرند
اکنون در
ساختمان سازی ومناسب سازی فضا در آن برای عبور آسان معلولین موضوع این بحث را
تشـکیل مـی دهـد و در آن حداکثر بر گذر مجاور پلاک مربوطه نیز مورد توجه میگردد که
در اینجا اگر داخل ساختمان را بعنوان فضـای خصوصـی در نظر بگیریم با مشکلاتی نظیر
فضای عمومی روبرو هستیم
طرح مسئله :
درچند سال پس از جنگ تحمیلی و سپس حضور معلولین این جنـگ در جامعـه و بسـتر
خـانواده ، نیـاز و تاکید بر پرداختن به موضوع ضوابط و مقررات مربوط احساس گردید.
توجه به این قشر
در استقلال حرکت و قابل دسترس بودن فضاهایی که برابر با غیر معلول بتوانند از آنها
استفاده کنند مورد تدقیق قرار گرفت و منجر شد به تدوین ضوابط – قانون جامع
– راه کارهای
اجرایی و تشـکیل همـایش هـا ، سـمینا رهـا وجلسات و همچینین دانشگاهها، مرکز
تحقیقات ساختمان و مسکن شهرداریها، سازمان بهزیستی ، وزارت کشـور، سـازمان مدیریت
و برنامه ریزی و بسیاری ارگانها و ادارات در زیر مجموعه آنها، مانند اداره کل
ایثارگران شهرداری تهران بـا عنـاوین مختلفی برای معلولین فعال شدند
متاسفانه درجمع
بندی نتایج کارهای صورت گرفته ، تاکنون نتیجـه ای جـز در چـارچوب گفتگـو ،
سـخنرانی ،مکاتبـات و نوشته های ژورنالیستی وبیشتر شعارگونه ، عملی که معلول خود
را در جامعه و فضای شهری تنها نیابد صورت نگرفته است
این در حالی است
که نیاز به ساماندهی و انتظار معلو ل از شهر واضح و روشن است و کارهای عملیاتی پیش
ر و احتیاج بـه بررسی و مطالعه چندانی توسط مشاور ندارد و براحتی می توان در اجرا
مشکلات را بر طرف نمود .مشکل بیشتر عدم توجـه مسئولین به واقعیت قضیه است
در این اثناء که
در هرکاری از تجربه های انجام شده استفاده می کنیم . متوجه می شویم در جوامـع
پیشـرفته ، جایگـاه و احترام مسئولین ومردم به این قشر بالاخص در فضای عمومی به
نتیجه واقعی خود رسیده ،که حتی به سایر گروه های کـم توان مانند : کودکان،
سالخوردگان ، روشندلان و غیره تسری پیدا کرده و قوانین مشمول ، کاربسـت واقعـی
خـود را پیـدا کرده اند .
در کشور ما نحوه
برخورد جامعه برای انجام ملاحظات انسانی و یا مناسب سازی فضای برای معلولین ، با
نگـاه ارفـاق و یـا ترحم صورت می گیرد و تقریباً به دشواری و یا منت ، کاری نصفه
نیمه انجام می گیرد
در شهرداری
تهران ،مجموعه ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری ویرایش 2 سال 1378 بـرای افـراد
معلـول جسـمی - حرکتی ،طی بخشنامه ای به مناطق 22
گانه ابلاغ گردید
طرف صبحت و مجری
این بخشنامه ، شهرسازی های این مناطق در رابطه با صدور مجوز ساخت بوده است . در این باره گزارش ذیل تقدیم می گردد:
به دلائل ذیل
عموماً سازندگان و سرمایه گذاران بخش خصوصی ومحتمل دولتی اشتیاقی به اجـرای
مقـررات مربـوط بـه ’’ قابل دسترس ‘‘ بودن ندارند و در
نتیجه کمتر آنرا به اجرا در میاورند .
1- نبود فضای کافی در زمین های کوچک و جنوبی برای احداث رامپ
و یا ایجاد جک بـالابر کـه بهـر صـورت حتـی در زمینهای بزرگ تر باعث می شود ، بخشی
از فضای مفید مورد نظ ر سازندگان وسرمایه گذاران از بین برود ، کـه حتـی ایشان
حاضرند تا چند برابر مخارج مربوطه را به شهرداری جریمه پرداخت کنند ولی اعمال
ضوابط نکنند
2- عدم اطلاع رسانی طراحان و مجریان از راه کارهای طراحانه
برای اسـتقلال حرکـت معلـولین از قـوانین و مقـررات در نتیجه انتقال فواید فضا
سازی که برای غیر معلول نیز نیاز است صورت نمی پذیرد
3- با توجه به عدم اشراف کافی مسئولین به قواعد فنی کار تا
نیاز معلول به استفاده آسان از فضا و مکـان سـنجی پـروژه های متفاوت در این رابطه
، نتیجتاٌ دستورالعملهای صادره از جانب ایشان، یکسونه نگرو همه شمول صادر میشود که
این گل گوییها کارآیی ندارد.
4- با درنظر گرفتن بند پیشین ، اثر دستورالعمل های مدیریت
شهری برای زمین های کوچک – بزرگ ، جنوبی ،
شمالی ، شیب دار، غیر شیب دار، فرم وابعاد متفاوت زمین – رعایت اصول
واحد همسـایگی ومحلـه ای ، بـی تفـاوت یکسـان است
5- هم پوشانی مقررات ملی ساختمان با ضوابط فنـی معلـولین کـه
نیـاز بـه همـاهنگی در طراحـی و اجـرا دارد ، بـرای مهندسین ، امری پیچیده است
اکثراً طراحان ، توانایی باهم دیدن موارد فنی مربوطه را با مقررات ملی ندارند .
6- عدم هماهنگی ارگانهای ذیربط ساخت وساز مانند: گاز ، برق ،
آب ، مخابرات با شهرداری و بالعکس در پیشبرد اجرای مقررات معلولین
7- وجود چهار عامل سطح پیاده رو،– سطح سواره
رو، کانیوی بین آنها و جوی آب ، که این چهار عامل اکثراً یـا از نظـر اندازه و
ابعاد با یکدیگر تناسب ندارند و یاغیر همسطح هستند که همواره خود در ب ر پلاک ، به
عنوان مـانعی فیزیکـی حضور دارند .
8- پیش رفتگی طول رامپ زیر زمین از محدوده پلاک به شارع عام
که در نتیجه آن اختلاف سطحی در پیاده رو به سایر اختلاف سطح های دیگر اضافه میگردد .
اکنون با توجه
به بررسیهای بعمل آمده ، در تحلیل اثرات بخشنامه صادره معاونت شهرسـازی و معمـاری
شـهردار تهـران و آمار نظری ساختمانهایی که شامل رعایت مقررات معلولین می شده اند
در می یابیم که : اکثر سازندگان رعایت این ضوابط را
مانعی برای روند ساخت وساز دانسته و یا اعمال این مقررات را جبراً برای اخـذ
گـواهی پایان ساختمان انجام داده اند
پیشنهاد
ممکن است که این
به نظر کمی بدبینانه نگاه شود ولی وقتیکه می بینـیم یـک معلـول اگـر مسـیر حرکتـی
اش را از قبـل شناسایی نکند حتماً به کمک نفر دومی نیازمند است ( چه در شهر و چه
در بنا) متوجه می شویم که امروز بیش از هروقت دیگر ، نیازی مبرم به انجام یکسری
مدیریت های کنترل و هدایت داریم
برای این منظور
می توان بصورت خلاصه راه کارهای زیر را پیشنهاد نمود
1- طبقه بندی املاک از حیث : فرم زمین ، کوچکی و یا بزرگی
زمین و نوع بنـا از حیـث ارتفـاع و جمیـت پـذیری آن ( تعداد
واحد مسکونی ) و موقعیت در واحد همسایگی و محله ، عرض گذر ، شیب زمین و شیب گذر و
امثالهم
2- تشویق و ترغیب سازندگان و سرمایه گذاران ساخت و ساز در جهت
احترام به رعایت مقررات معلـولین ، بـا توجـه بـه اینکه فضا سازی معماری بیرون و
داخل بنا مقبول تر از متعارف خود نمایی کرده و برای فروش ارزنده تر خواهد شد .
3- ارائه طرحها - تصاویر و یا بازدید محلی از بناهای نمونه
ایکه مقررات را رعایت کرده اند و بنا در پلان، نما و کف سازی موفق بوده اند.
دراین خصوص
بسیاری از سازندگان در کف مجاور ملک ( پیاده رو و جدول ) اقدام به انجام کف سازی
هـای مناسـب ، چمن کاری و گل و بوته می نمایند . تا در دید ناظر، کف و جداره
تواماً زیبا بنظر رسـیده و شـوق خریـد آپارتمـان در آنهـا ایجاد شود .
بنابراین این
پتانسیل می تواند مورد استفاده مناسب سازی برای عبور معلولین نیز مورد استفاده
قرار گیرد.
4- تدوین ضوابط و مقررات فراگیر در سطح کشور بر پایه نظری
دسترسی آسان و بدون اختلاف سطخ از گـذر بـه طبقـه همکف در زمان صدور پروانه
ساختمانی.
توضیح : این در
حالی است که برای تامین پارکینگ در زیر زمین چه در املاک کوچک و یـا بـزرگ ، سـطح زیادی
در اثر احداث رامپ پرت می شود و نتیجه آن اختلاف سطح بوجود آمده از گذر به سطح ط
بقـه همکـف می گردد.
نتیجه گیری :در
صورت اعمال این پیشنهادات نتایج ذیل بدست می آید .
1- عملکرد فضاهای مشاعی برای همه گروه های استفاده کننده
منطقی و زیبا شده و مجموعـاً کیفیـت محـیط معمـاری ارتقاء می یابد
2- صرفه جویی های نابجائی که از دید بساز بفروشها : که سعی می
نمایند حتی امکـان مسـاحت مشـاعات را کمتـر وبـه مساحت سند مالکیت اضافه کنند از
بین می رود و ساکنین ساختمان در فضایی زیباتر ، احساس آرامش و امنیت مـی نمایند .
3- احساس حس هم حسی در اثر مشاهده فضا سازی برای سهولت عبور
همگان بوجود آمده و در نتیجه معلولین نیز خود را تنها حس نمی کنند
4- سرزندگی و تعامل اجتماعی در بین هم گروه های سنی بوجود می
آید .
5- تغییر نگاه همگان نسبت به رعایت این ضوابط و مقررات بوجود
می آید
#کاشی سنتی