مهندس شعله
نوذری –کارشناس ارشد مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن
برای سالمندان
آسایش، امنیت، سهولت دسترسی و همچنین دستیابی به فرصتهایی برای ملاقات دیگران از
جنبه های م هـم عملکرد فضاهای باز مسکونی است. محیط مطلوب محیطی است که در آن
سالمند بصـورت مسـتقل امکـان دسترسـی و بهـره برداری علی رغم کم تواناییهایش داشته
باشد. با توجه به اینکه اطلاعات حسی دریافت شده در فرد سالمند دچـار کاسـتی مـی شود
و اغلب آهسته تر پردازش می گردد لذا می بایست میزان تحریکات حسی در محیط افزایش
یابد.
اهداف اساسی
طراحی و مناسب سازی فضاهای باز مسکونی متناسب با شـرایط سـالمندان در جهـت جبـران
محـدودیتهای حسی ایشان عبارتند از :
1ـ دارای
مشخصه های فیزیکی لازم برای ادراک سهل تر محیط از سوی سالمند باشد.
2ـ تحریکات
حسی لازم را برای جبران قابلیتهای حسی محدود شده سالمندان ایجاد کند.
3ـ
قابلیت دسترسی مناسب را برای سالمندان فراهم سازد
با توجه به
شـناخت اجمـالی محـدودیتهای حسـی سـالمندان و اهـداف طراحـی و مناسـب سـازی
فضـاهای بـاز مسـکونی رهنمودهایی در جهت جبران کمبودها و یا کم تواناییهای حسی
مربوط به سالمندی بویژه بینایی ارائه می گردند.
- برای
تحریک حواس بینایی و بویایی باید گیاهان مختلفی را که از نظر بافت برگها، شـکل
کلـی و عطـر گلهایشـان بـا هـم متفاوتند در محوطه فضاهای باز در نظر گرفت.
- از
رنگهای زرد، نارنجی و قرمز میتوان در مکانهایی که تمایز رنگها مورد نظر است
استفاده نمود .زیـرا ایـن رنگهـا بـه آسانی قابل تمایز نیستند و دلیل آن خاصیت رنگ
زرد درون عدسی چشم است که همانند فیلتر در مقابل این رنگهـا عمل می کند.
- سرنخهای
حسی لامسهای بسیار مهم و شامل تغییرات در بافت کف پیادهروهـا و محـل برخـورد
مسـیدها یـا قبـل از محوطه پلهها هستند.لازم است تفاوت محوطه سواره و پیاده
بـهوضـوح بـه وسـیله ایجـاد تفـاوت در نـوع کفسـازیها (رنگ،جنس
وفرم) مشخص گردد.
- در طول
مسیرهای پیاده باید از کنار هم قراردادن سطوحی با سایه های شدید در کنار سطوح
درخشنده از آن جهـت که تصور اختلاف سطح را ایجاد می کنند،پرهیز کرد.
- به
منظور تشویق سالمندان با توانایی کمتر به پیـادهروی، بایـد از جزییـات خـاص در
طراحـی مسـیرها و تجهیـزات فضاهای باز استفاده نمود.سطوحی که برای سهولت در راه
رفتن با دقت پرداخت شده و یا تجهیزاتی کـه بـا رنگهـای روشن رنگآمیزی
گشتهاند،مثالهایی از چنین جزییاتی بشمار میروند.
- لازم
است فضاها به صورت سلسله مراتب طراحی شوند به گونهای که مسلط شدن یک فضا در میان
آنها سرنخهایی را برای جهتیابی فضا ویا پیدا کردن مسیرهای ورود و خروج فراهم آورد.
- استفاده
از عوامل غیرمعمول یا نقاط تاکید مشخص در فضاهای باز محلههای مسکونی، ضمن پـرداختن
بـه جزییـات بیشتر برای ایجاد سرنخهای حسی و پشتیبانی، موجب بوجود آمدن تصور ذهنی
سازماندهی شده از فضا میکردد.
- قابلیت
دید هر فضا نسبت به فضاهای دیگر به نحوی باشد تا افراد به کمک نشانه ها بتوانند
وضعیت خود را نسبت بـه بقیه مجموعه تشخیص دهند.
- ساماندهی
فضاهای باز باید به گونهای باشد که به سالمند در زمینه جهتیابی و پیدا کردن مسیر
خروج کمک کند.
- در
مسیرهای پیادهروی،لبه کفسازیهایی که با اختلاف ارتفاع از سطوح دیگر جدا شده است
باید پاخور یـا دسـتانـداز داشته باشد که ترس از افتادن را در سالمندان ایجاد
ننماید.
- طراحی
فضاها باید به گونهای باشد که از ایجاد گوشهها و محوطههای تاریک و دور از
دیـد،پرهیز شـود زیـرا اینگونـه فضاها به دلیل عدم امنیت،مورد استفاده سالمندان قرار
نخواهد گرفت
- تغییر
اساسی فیزیولوژیک که همراه با بالا رفتن سن ایجاد می شود،حساسیت شدید به نـور
خیـرهکننـده اسـت.بـرای کاهش انعکاس نور خیرهکننده باید از مصالح تیره و
غیرانعکاسی در سطوح مختلـف از ورودی سـاختمانها گرفتـه تـا کفسازیها استفاده کرد.
- سطوح مسیرهای
پیاده باید قابل پیشبینی،غیرلغزنده و نادرخشنده باشد.
- از
تغییرات شدید و ناگهانی در زاویه شیب و از بافت غیر معمـول محلهـای تقـاطع و دیگـر
خصوصـیات سـطوح کـف مسیرها که ممکن است ایجاد خطر کند باید اجتناب نمود.میتوان از
تغییرات در رنگ،بافت ویا دیگـر جزییـات جهـت هشدار دادن در مورد محوطههای شلوغ و
یا پلهها استفاده کرد.
- جهت
ایجاد امنیت باید از نورپردازی مناسب برای فضاهای باز،پیادهروها،پارکها و خیابانها
استفاده کرد.
- در
صورتیکه چراغها به جای نورپردازی به سمت بالا و بیرون،به سمت پایین نورپردازی
کنند،از ایجاد نور خیرهکننـده جلوگیری میشود.
- محوطه
باید به گونهای نورپردازی شود تا به تعریف لبههای مسیرهای پیاده کمک کرده و از
ایجاد سایهروشن شـدید جلوگیری کند.
- به
منظور جلوگیری از سطوح درخشنده و خیرهکننده باید نورپردازیها روی هم قرار گیرند
- نحوه
نورپردازی نباید موجب خیرهکنندگی یا سایههای عمیق شود.چراغهایی که مستقیما"
نـور را بـه سـمت پـایین هدایت میکنند و چراغهایی که کف پیادهرو را روشن میسازند
انتخابهای مناسبی هستند
- سرنخهای
لامسهای و بصری را میتوان جهت کمک به یافتن مسیر در محوطه ها و فضـاهای بـاز مـورد
اسـتفاده قـرار داد،مثلا" استفاده از رنگ برای مشخص کردن ورودیها و فضاها،نصب
پیکانهایی برروی کفسازی محوطه و سـرن خهای لامسهای بر روی دستگیره
- بهتر
است علایمی ثابت و سلسله مراتب مشخص مورد استفاده قرار گیرد.
- از
علایم بزرگ بیشتر از علایم کوچک استفاده شود.حروف درشت در نوشته علامتها مورد
اسـتفاده قـرار گیـرد .البتـه حروف نباید بیش از حد متراکم شوند زیرا در این
حالت،خواندن آنها بسیار مشکل میشود
- برای
سهولت در خواندن بین حروف فاصله مناسب در نظر گرفته شود.از حروف به رنگ سفید برروی
زمینه سـیاه یـا تیره استفاده شود.در صورت استفاده از حروف تیره ،بهتر لست رنگ
زمینه خنثی یـا خاکسـتری باشـد .در ارتبـاط بـا کاربرد حروف رنگی ،رنگهای گرم به
رنگهای آبی و سبز ترجیح داده شود.
- برای
کمک به سالمندانی که مشکلات بینایی دارند باید از علایم و نشانه ها بـا حـروف
برجسـته اسـتفاده نمـود.بـرای تشخیص آسان علایم در شب میتوان از سطوح انعکاسی
استفاده کرد
- علایم
باید واضح بوده و به آسانی قابل خواندن و فهمیدن باشد .در صورت امکان از شکلهای نمادین
و علایم با ماهیت غیررسمی همراه با حروف استفاده شود.
- سطوح
غیرلغزنده و نادرخشنده به ویِژه برای رامپ و پلکان بسیار مهم است .یـک سـطح بـا
رنگـی غیـر از سـفید کـه انعکاس نداشته باشد میتواند درخشندگی را کاهش دهد. پوشش
پله باید از جنس مصالح غیرلغزنده باشد.
- پلکان و
رامپها به ویژه لبه پلهها باید واضح و روشن باشند و علامتگذاری شوند.
- قبل از
شروع پله و در فاصله نیم تا یک متری آن باید با تغییر بافت کف،نزدیـک شـدن بـه راه
پلـه را بـرای نابینایـان مشخص ساخت. در هر طرف پله که باز است باید پاخور در نظر
گرفت تا نابینایان بتوانند با عصا زدن به آن،حد پله را تشخیص دهند.
#کاشی سنتی